مقایسه مدل های پراکنش گونه ای در تعیین چشم انداز رویشگاه گونه پسته وحشی (Pistacia vera L.) در استان خراسان رضوی

تغییر اقلیم حاصل فعالیت های انسانی با چنان سرعتی رخ می دهد که بسیاری از گونه ها قادر به سازگاری با آن نخواهند بود در واقع پیش بینی می شود در پایان قرن۲۱، بخش بزرگی از تنوع زیستی جهانی را از دست خواهیم داد. هدف تعیین گستره ی رشد گونه با قابلیت بهره برداری در استان خراسان رضوی در زمان حال و آینده می باشد. بدین منظور ۲۸ متغیر محیطی شامل خاکشناسی، عوامل توپوگرافی و عوامل اقلیمی به عنوان متغیرهای پیش بینی مورد آنالیز همبستگی قرارگرفته و متغیرهای دارای همبستگی زیاد (بالای ۸۰ درصد) حذف شدند. با توجه به وسعت زیاد منطقه، نمونه برداری نقاط حضور، با بازدیدهای میدانی طی دوره زمانی ۱۳۹۹-۱۴۰۱ صورت پذیرفت محدوده های مفید یا همان مناطق حضور قابل بهره برداری به شبکه های ۱۰۰۰*۱۰۰۰ متر تبدیل و از هر سلول یک نقطه حضور به دست آمد. در مجموع ۱۲۹ نقطه حضور از ۸ منطقه قابل بهره برداری در استان به دست آمد. سپس کلیه داده های محیطی منتخب و نقاط حضور در نرم افزار R با استفاده از مدل های بسته بایومد ۲ (Biomod۲) برای تعیین روابط بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی در مراتع استان خراسان رضوی پیش بینی گردید. ارزیابی صحت مدل ها با استفاده از شاخص های KAPPA، TSS و ROC موردبررسی و آنالیز قرار گرفت. براساس شاخص های ارزیابی در زمان حال، مدل جنگل تصادفی با صحت ۱۰۰% و در زمان آینده با سناریوی ۶/۲ و ۵/۸ مدل جنگل تصادفی با صحت ۹۸۲/۰، ۹۸۹/۰ و ۹۹۹/۰ به عنوان بهترین مدل مشخص شد. همچنین اهمیت نسبی در مدل برگزیده و متغیرهایی که بیش ترین تاثیر را در توزیع جغرافیایی گونه پسته وحشی در زمان حال شامل: جمع بارش سالانه، تغییرات فصلی بارندگی و اجزاء واحد اراضی و در زمان آینده نیز تحت سناریو اقلیمی ۶/۲ تاثیرگذارترین عوامل شامل جمع بارش سالانه، تغییرات فصلی بارندگی و مدل رقومی ارتفاع و در سناریوی اقلیمی ۵/۸ مهم ترین عوامل شامل تغییرات فصلی بارندگی، جمع بارش سالانه و جهت شیب داشتند. نتایج اهمیت نسبی نشان دهنده تاثیر زیاد عوامل اقلیمی بر پراکنش این گونه است؛ بیش ترین پراکنش گونه پسته وحشی در منطقه نوار شمال شرقی تا شرق استان خراسان گسترش دارد. نتایج حاصل از این پژوهش می توان برای اصلاح و حفاظت و همچنین بهره برداری اقتصادی و گسترش رویشگاه گونه پسته وحشی استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

مناطق خشک و نیمه خشک ، مدل سازی مطلوبیت زیستگاه ، تغییر اقلیم ، توزیع جغرافیایی گونه ها ، WorldClim