بازخوانی سیر تحول معماری در ساختار بازار تبریز با تاکید بر زمینه گرایی

زمینه گرایی به عنوان رویکردی مهم در معماری، بر حفظ ردپای گذشته و تفاوت ها و ویژگی های هر فرهنگ تاکید داشته و ریشه در هویت هر ملیت دارد. باف ت کهن شهرها، نشانه هایی غنی از فرهنگ و هویت گذشتگان را همراه دارند و معماری سنتی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ درعی نحال که نمونه ای است پربار از هماهنگی و همزیستی با ویژگی های محیطی و ارزش های مکانی. در شهرهای سنتی ایران، بازار عنصری بنیادین به شمار می آمد به گونه ای که شهر با بازار آن معنا و مفهوم می یافت. بازار تبریز نیز در قالب یک بلوک شهری کامل، قدمت، وسعت، تنوع عملکردی و ارزش معماری بسیار دارد. پژوهش حاضر بر آن است تا به استخراج و تبیین عوامل زمینه ای موثر بر بازار تبریز، در مقیاس شهری (مکان یابی، شکل گیری و گسترش) و معماری (پراکندگی کالبدی و کارکردی) بپردازد. بنابراین، سوالات پژوهش این گونه تبیی ن م یشوند که اولا، کدام عوامل زمینه ای در مکا نیابی، نحوه شکل گیری و گسترش بازار تبریز موثر بوده اند؟ (مقیاس کلان) ثانیا، کدام عوامل زمینه ای در نحوه شکل گیری و پراکندگی عناصر و کاربری های بازار تبریز موثر بوده اند؟ (مقیاس میانی). روش تحقیق اتخاذ شده در این پژوهش، روش تحقیق استنباطی مبتنی بر تحلیل محتوای مستندات می باشد که ازطریق مطالعه اسنادی، جستجو در کتب تاریخی و سفرنامه ها، تحلیل نقشه ها و عکس های هوایی قدیمی تبریز و بازار آن، نیز تحلیل یافته های میدانی از وضع موجود، سعی در بازخوانی موضوع و حصول نتیجه دارد. استخراج عوامل زمینه ای موثر بر شکل گیری بازار، در مقیاس کلان شهری و برنامه معماری مرتبط با پراکندگی کالبدی و کارکردی، نشان می دهد که شکل گیری و توسعه بازار تبریز و عناصر آن در طول اعصار، تحت تاثیر ساختار محیطی، فرهنگی، اجتماعی، حکومتی و اقتصادی شهر قرار داشته است. تاثیر شاخص زمینه ای موقعیت جغرافیای سیاسی شهر و شاخص ساختار ارزشی اقتصادی بازار بر شکل گیری مقوله نیاز، رابطه عرضه- تقاضا و نمود آن در قالب کالبد بازار تبریز در مقیاس کلان و میانی اهمیت بیشتری داشته است.

کلیدواژه ها:

معماری ، شهرسازی ، زمینه گرایی ، بستر شهر ، بازار تبریز