دانش سنتی جنگل نشینان زاگرس در ارتباط با ارزش های دارویی گیاهان چوبی و علفی (پژوهش موردی: جنگل-های خرم آباد، استان لرستان)

ارتباط انسان با جنگل از آغاز خلقت منجر به شکل گیری دانش سنتی شده که به طور عمده در راستای رفع نیازهای انسان بوده است. گیاه­مردم­نگاری به بررسی دانش­های سنتی مرتبط با گیاهان در جوامع محلی پرداخته و یکی از شاخه های مهم آن مربوط به ارزش های دارویی گیاهان است. باتوجه به وجود جوامع محلی مختلف در جنگل های زاگرس و تنوع دانش­های سنتی در این منطقه و همچنین کمبود اطلاعات موجود در این زمینه، در پژوهش پیش­رو سعی شد دانش سنتی مرتبط با ارزش های دارویی گیاهان در سامان عرفی چنارکل شهرستان خرم­آباد بررسی شود. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش نمونه­گیری گلوله برفی، استفاده از مطلعین کلیدی و انتخاب هدفمند جمع آوری شد. براساس نتایج، ۴۴ گونه چوبی و علفی دارویی و خوراکی (به­طور عمده میوه درختان و درختچه­ها) در منطقه شناسایی و دانش سنتی مربوط به آن­ها به­ویژه کاربرد محلی و شیوه مصرف ثبت شد. در بین اندام­های گیاهی مورد استفاده، میوه و برگ به ترتیب با ۲۷ و ۵/۲۳ درصد بیشترین سهم را داشتند. ۲۰ گونه فقط استفاده خوراکی داشتند، در حالی که گیاهانی که فقط مصرف دارویی داشتند، نه گونه بودند. ۲۴ گونه (۵/۵۴ درصد) به صورت خام استفاده می شدند که عمده آن­ها یا میوه های خوراکی جنگلی مانند بنه و خینجوک بودند و یا مانند آب تره و پرسیاوش به صورت سبزی کاربرد داشتند. نتایج این پژوهش تایید کرد که جوامع محلی به خوبی با ارزش دارویی و خوراکی گیاهان بومی منطقه آشنا هستند، منتهی تلفیق دانش سنتی غنی روستائیان و عشایر با مبانی حفظ و پایداری اکوسیستم موضوعی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

ارزش خوراکی ، جامعه محلی ، جنگل های زاگرس ، خاصیت دارویی ، گیاه مردم نگاری