دیرینه شناسی کرامات صوفیان؛ مطالعه موردی «طعام اندک و اطعام بسیار»

بخش بسیاری از مناقب نامه های صوفیان به بیان کرامت های پیران تصوف اختصاص دارد. هدف این مقاله آن است که از منظر دیرینه شناسی، نظام های حقیقت و گزاره های معنابخش به امر خارق عادت را در مناقب­نامه­های صوفیان، مناقب نامه های شیعی، سیره های نبوی، عهد جدید و عهد عتیق به دست دهد. نگارنده در پژوهش حاضر فقط با تمرکز بر یکی از کرامات صوفیان با عنوان «طعام اندک و اطعام بسیار»، امر خارق عادت را در گفتمان های مختلف، از عهد عتیق تا متون صوفیانه قرن هشتم هجری، مطالعه کرده و کوشیده است تا گزاره های معنابخش به امر خارق عادت را معرفی کند. نویسنده هرچند کانون توجه خود را بر یکی از کرامت­های صوفیان قرار داده، از مطالعه کلان نگرانه امر خارق عادت غافل نبوده است. از نظرگاه دیرینه­شناسی، «تایید آسمانی» پیران تصوف اندیشه نهفته­ای است که در پشت اعمال خارق عادت جای گرفته است. امر خارق عادت در مناقب­نامه­های شیعی به مثابه «ولایت و تداوم جانشینی پیامبر اسلام»، در سیرت نامه های نبوی به­منزله «برتری پیامبر اسلام و دین او» بر سایر انبیا و ادیان و در عهدین به­عنوان نشانه «موید نبوت» پدیدار می گردد. این مقاله نشان می­دهد که امر خارق عادت در گذر زمان پدیده ای یک پارچه و ثابت نبوده و همواره در فضای حاکم بر گفتمان های مختلف معانی تازه ای به آن افزوده شده است؛ دیگر اینکه کرامات صوفیان بیش از آنکه نتیجه دخل و تصرف در امر واقع و عینی باشد، مولود روابط بینامتنی است.

کلیدواژه ها:

Miracle of the saints ، Sufism ، Archaeology ، Genealogy ، کرامت ، امر خارق عادت ، تصوف ، دیرینه شناسی