بررسی تنوع ژنتیکی سوسمار خاردم ایرانی و پیش­ بینی توزیع گونه ­ای در شرایط تغییر اقلیم

روش ­های متفاوتی برای بررسی تاثیرات نوسانات اقلیم بر روی موجودات وجود دارد. از میان آن­ها جغرافیای تبارشناختی (Phylogeography) و مدلسازی توزیع گونه ­ای SDM (Species Distribution Model) مناسب­ ترین ابزار برای بررسی اثرات تغییر اقلیم در طی زمان بر تغییرات توزیع جغرافیایی گونه ­ها هستند. در این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی درون گونه ­ای سوسمار خاردم ایرانی Saara asmussi هفت نمونه از محدوده پراکنش این گونه در ایران جمع ­آوری و با استفاده از ژن سیتوکروم b بررسی شد. مدلسازی توزیع این گونه نیز با ۴۱ نقطه حضور و لایه­ های اقلیمی Bioclime برای شرایط کنونی و آینده (سال ۲۰۵۰) با استفاده از بسته آماری SDM و با هدف بهره­ گیری از مدل همادی (Ensemble) انجام شد. نتایج آنالیزهای ژنتیکی نشان داد که نمونه بستک در استان هرمزگان از سایر نمونه­ ها مجزا است. تنوع هاپلوتایپی این گونه ۸/۰ به­ دست آمد. شبکه هاپلوتایپی، هاپلوتایپ­ مرکزی این گونه را در فلات مرکزی ایران نشان داد. همچنین مدل همادی در شرایط اقلیمی حاضر لکه ­هایی زیستگاهی مطلوب این گونه را در جنوب و فلات مرکزی ایران پیش ­بینی کرد که در سال ۲۰۵۰ مساحت این لکه­ ها کاهش و لکه ­ای با وسعت محدود در بلوچستان به عنوان زیستگاه مطلوب افزوده می­ شود. به­ طور کلی مطالعات ژنتیکی و پیش ­بینی ­های مدلسازی توزیع گونه­ ای نشان داد که جدایی نمونه ­های غربی از جنوب (بستک در هرمزگان) به دلیل ایجاد دو لکه زیستگاهی مجزا در این نواحی بوده است. همچنین براساس طرح­ های راهنما مدلسازی آینده، زیستگاه مطلوب این گونه در محدوده هاپلوتایپ مرکزی قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

Ensemble model ، Iranian plateau ، mitochondrial gene ، species distribution model ، spiny-tailed lizard ، ژن میتوکندریایی ، سوسمار خاردم ، فلات ایران ، مدل همادی ، مدل­سازی توزیع گونه ­ای