الزامهای تخصصگرایی در حوزههای علمیه

حوزه علمیه، جریانی پاک و بالیده از روح آموزههای اسلامی است که دارای رسالتی مهم و سترگ است. بیان لایههای پنهان و عمیق معارف دینی، پاسخ به نیازهای زمانی مکلفان، پاسخ به نیازهای فوری و آنی حاکمیت دینی و دهها رسالت عمده و مهم دیگر، از این رو، نگاه نوینی به اجتهاد، با حفظ مبانی و متد موجود که اجتهادی یقینی و برهانی است، ضروری مینماید. در این نوشتار، اجتهاد تجزی و تخصصی، مورد بررسی قرار گرفته است، تخصصی شدن اجتهاد، به مفهوم تجزی در عرصههای اجتهادی گرفته شده، به دلیل این که دین، گستره وسیعی دارد، گسترهای به ابعاد روحی و روانی انسان، که در واقع، دین بازنمودی از وجود انسانی است، از عبادیات گرفته تا حقوق و اخلاقیات و معارف و اقتصاد و روابط اجتماعی در سیاست و حکومت. گرایش تجزیهای و تخصصی به فقه، در دوران رسالت و امامت، مورد لحاظ معصومان قرار گرفته است. که آثاری از عملکرد وجودی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع)، بخصوص امام صادق(ع)، را در گستره تاریخی مشاهده میکنیم. بنابراین، فهم تخصصی شریعت با تجزی در فهم و مقوله اجتهاد، رابطه روشنی دارد. فهم تخصصی، لازمهاش تجزی در مقوله اجتهاد مجتهدان است که در این صورت، باید به عرصههای مختلف تقسیم گردیده و هر عرصهای به فردی وانهاده شود، تا به شکلی متخصصانه در آن اجتهاد نماید. شخصیتهای علمی و بلند آوازه تاریخ تشیع، به مقوله تجزی در اجتهاد پرداختهاند و تقریبا نظریهای فراگیر در گستره تاریخی است، شخصیتهایی همچون علامه حلی، شهید اول، محقق کرکی، سید نقوی، از مشاهیر علمای شیعه در هند، محقق اردبیلی، آخوند خراسانی، عبدالکریم حائری یزدی، بروجردی و بسیاری دیگر این نظریه را مطرح کردهاند. الزامات این نظریه در این پژوهش تحت عنوانهایی چند مورد بررسی قرار گرفته است، گستردگی فقه اسلامی و فراتر بودن از اجتهاد فردی آنها، پیدایش عرصههای نوین در فقه اسلامی، عصری سازی فقه الشریعه که هر حوزهای از آن نیاز به تخصص دارد، لزوم بالنده سازی فقاهت، ضرورت تدوین فقه الحکومه و مسائل گوناگون و بی شمار دیگر که تحلیل هر کدام از آنها، ما را به این واقعیت میرساند که باید اجتهاد، ماهیت تخصصی یافته و تجزی یابد که البته برکات فراوانی را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

فقه ، اجتهاد ، تجزی ، تخصص ، عرصه ، نیاز ، حکومت ، گستره