مدل سازی تاثیر کاربری اراضی بر سختی سله های فیزیکی در جنوب شرقی اهواز

سله، بخش سخت بالای سطح خاک است که در اراضی غیرکشاورزی در مناطق خشک و بیابانی به عنوان یک عامل حفاظت از خاک در مقابل تنش برشی باد شناخته می شود. در این پژوهش، هدف بررسی سختی سله های فیزیکی و مقایسه نقش کاربری های مختلف در سختی سله است. به این منظور در کانون جنوب شرق اهواز و در منطقه ای با مساحت ۱۰۰ هزار هکتار سه کاربری کشاورزی، نهال کاری و زمین بایر انتخاب شدند. به منظور اندازه گیری سختی سله از پنترومتر قابل حمل استفاده شد و به طور غیرمتمرکز و تصادفی در هر کاربری اقدام به اندازه گیری سختی در ۹۰ نقطه شد. سپس سختی نهایی در هر نقطه با میانگین گیری از سه نقطه به دست آمد. میانگین سختی سله در نهال­ کاری ها ۳، در اراضی بایر ۴.۸۶ و در اراضی کشاورزی ۳.۴ مگاپاسکال است. سپس با استفاده از مدل خطی عمومی اقدام به مدل سازی سختی سله در کاربری های مورد مطالعه شد. در مرحله اول تاثیر کاربری و بافت خاک بر سختی سله مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که کاربری اراضی و بافت خاک و نیز تعامل آن ها به ترتیب در سطح اطمینان ۹۵ و ۹۹ درصد در تغییر سختی سله تاثیرگذار هستند. هر دو عامل بافت خاک، کاربری اراضی و بر هم کنش این دو عامل بر واریانس سختی سله تاثیرگذار هستند، اما منشا اصلی واریانس در سختی سله کاربری اراضی است و این عامل به تنهایی حدود ۷۸ درصد واریانس را تبیین می نماید. به طور مجموع این عوامل به میزان ۹۶ درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نموده و مدل ارائه شده در سطح ۹۹ درصد معنا دار است. سپس به منظور بررسی تک عاملی کاربری اراضی، بافت خاک به عنوان کوواریانس در نظر گرفته شد و اثر آن بر سختی سله حذف شد. نتایج نشان داد که در میانگین سختی سله کاربری زمین بایر با کشاورزی و نهال کاری در سطح ۹۹ درصد تفاوت معنا دار وجود دارد. مدل ارائه شده ۸۶ درصد از واریانس سختی سله را تبیین می نماید و در بین عوامل با سطح معنا داری ۹۹ درصد سختی سله در زمین بایر با ۷۰ درصد تاثیر جزئی، بیش ترین نقش را در تبیین واریانس دارد. با تغییر کاربری از نهال کاری به زمین بایر سختی سطح خاک ۵۰ درصد رشد می کند و با تغییر کاربری به اراضی کشاورزی ۱۴ درصد افت می کند. در کاربری های کشاورزی و نهال کاری با افزایش تردد افراد و نیز ماشین آلات سنگین سله ها شکسته شده و به استقامت اولیه باز نمی گردند.

کلیدواژه ها:

پنترومتر ، سله ، فرسایش بادی ، مقاومت برشی