تعلیقی زاده محمد صبحی چلبی و تسخیر تبریز (۹۹۳ق/ ۱۵۸۵م)

اوز دمیر زاده عثمان پاشا، وزیر اعظم چرکسی­الاصل و فرمانده کل عساکر عثمانی در سال ۹۹۳ق به دستور سلطان مراد سوم عثمانی با سپاهی انبوه به تبریز حمله کرد. او به­دلیل بی­کفایتی و نقصان جسمی شاه صفوی و تفرقه و تشتت سران طوایف قزلباش و برتری کامل قوای عثمانی بر سپاه صفوی، توانست به وجهی نسبتا آسان بر تبریز مسلط شود. بدین ترتیب تبریز، مهم­ترین شهر ایران آن روز برای مدتی قریب به دو دهه تحت تسلط عثمانی­ها قرار گرفت. واقعه شکست صفویان و تسخیر تبریز در منابع متعدد عثمانی باافتخار درج گردیده و در آثار بسیاری از مورخان آن دیار، چه متقدمین و چه متاخرین، انعکاس یافته است. ازجمله این آثار یکی هم مرادنامه یا تبریزیه از تعلیقی­زاده محمد صبحی است. نویسنده این اثر خود در حمله به تبریز حضور داشته و برخی وقایع این لشکرکشی را ثبت کرده است. این مقاله از طریق بررسی آنچه در این اثر آمده، به پژوهش در احوال مردم تبریز به­عنوان شهری سقوط کرده که مورد غارت و کشتار واقع شده، پرداخته است. رویدادهای نوشته شده در تبریزیه بخشی از تاریخ اجتماعی ناگفته مردم تبریز در مقطع زمانی فوق است. این تحقیق مبتنی بر شیوه توصیفی تحلیلی است و به روش کتابخانه­ای با تکیه بر منابع  صفوی عثمانی و نیز برخی آثار جدید فراهم آمده که نتیجه آن روشن شدن برخی از زوایای مکتوم اعمال عثمانی­ها در تبریز بعد از تسخیر آن و نیز شناخت دقیق­تر فضای شهری تبریز و اخلاق و آداب ساکنان آن است.

کلیدواژه ها:

تبریز ، صفویان ، عثمانی ها ، تعلیقی زاده ، تبریزیه