نقش و اهمیت آب (قنات) در توسعه پایدار روستایی

بخش اعظم سرزمین ایران در منطقه خشک و نیمه خشک و در محدوده کمربند بیابانی دنیا قرار گرفته است . بر این اساس، خشکی و کم آبی از ویژگی های ذاتی فلات مرکزی ایران است و دسترسی به منابع آب پایدار، مهم ترین چالش ساکنان این ناحیه بوده است . آنچه را که امروزه توسعه پایدار می نامند، در ساختار و سیستم قنات به خوبی رعایت شده و بر همین اساس، قنات بیش از سه هزار سال کارآمد بوده است . بنابراین مقاله حاضر برای رسیدن به هدف خود که بررسی تحول بهرهبرداری از منابع آب و نقش آن بر توسعه سکونتگاههای روستایی می باشد. روی آوردن به احداث چاههای عمیق و نیمه عمیق و گسترش روزافزون آنها باعث تغییراتی شدید در نظام بهرهبرداری از منابع آب و در نهایت ، از بین رفتن روش-های سنتی می گردد. هر چند هزینه های احداث قنات بالاتر از چاه است ، اما بازدهی قنات در دراز مدت در قبال مخارج آن بسیار زیادتر و با صرفه تر است . به عبارت دیگر، قنات یک منبع دائمی است که صرف نظر از مخارج اولیه و اندک لایروبی سالانه ، می توان سالهای سال از آن استفاده کرد. از طرف دیگر هزینه های نگهداری قنات در مقایسه با هزینه های نگهداری چاه بسیار ناچیز می باشد. احداث قنات با وسایل ساده و نیروی کار محلی میسر است درحالی که حفر یک چاه نیاز به نیروی متخصص و دانش رسمی دارد که از توان اهالی یک روستا خارج می باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد، برمبنای دانش بومی ، احیای قنوات می تواند به عنوان یک نظام آبیاری ، تولیدی و اجتماعی و اقتصادی در بخش وسیعی از سرزمین ایران در خدمت توسعه پایدار روستایی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

توسعه ، توسعه پایدار ، توسعه پایدار روستایی ، منابع آب.