نقش چاهک‎ها در متنوع‎سازی اقتصاد روستایی، (مطالعه موردی: شهرستان زهک در استان سیستان و بلوچستان)

چاهک‎ها در سالیان اخیر در اقتصاد روستایی شهرستان زهک اهمیت ویژه‎ای یافته‎اند. حفر چاهک‎ها از جمله تکنیک‎های مردم این منطقه در مقابله با خشکسالی و تنوع‎بخشی به محصولات کشاورزی است. شهرستان زهک به دلیل موقعیت جغرافیایی آن در مقایسه با دیگر نقاط کشور دارای رطوبت و بارندگی بسیار کمی (۶۰ میلی‎متر در سال) است. فقدان سفره‎های آب زیرزمینی (به‎جز جریانات زیرسطحی و زهاب کشاورزی) و نوسانات آب هیرمند، کشاورزان این منطقه را همواره با مشکلات عدیده‎ای روبه‎رو می‎سازد. اما آنان در خشکسالی‎های اخیر با حفر چاهک‎ها و به‎کارگیری الگو‎های کشت امروزین نه تنها بر مشکل کم‎آبی فائق آمده‎اند، بلکه توانسته‎اند به سطح درآمدزایی نیز برسند. این مقاله ضمن بیان مبانی نظری تنوع‎بخشی در فعالیت‎های اقتصاد روستایی، به بیان نقش چاهک‎ها در بخش‎هایی مانند: آبزی‎پروری، کشت گلخانه‎ای، دامپروری و مانند اینها می‎پردازد. در مبانی نظری به رویکرد متنوع‎سازی و تجربیات کشورهای مختلف به عنوان راه کار مقابله با خشکسالی پرداخته شده و در نهایت مقایسه‎ای در زمین? تنوع محصولات کشاورزان و تغییر الگوی کشت منطقه ناشی از آب چاهک‎ها صورت گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش‎های توصیفی تحلیلی و موردی میدانی است و نمونه‎گیری از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه بوده است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده‎ها از روش‎ها و تکنیک‎های آماری و تحلیل همبستگی استفاده شده است. بر اساس یافته‎های این پژوهش، در مناطقی از شهرستان زهک که به آب تابستانه چاهک‎ها دسترسی دارند، تنوع محصولات کشاورزی و سطح نسبتا بالای درآمد به چشم می‎خورد و ساکنان آنها به آینده شغلی‎شان نیز امید بیشتری دارند. این در حالی است که روستاهایی که به آب چاهک‎ها کمتر دسترسی دارند، فقط به کشت گندم و جو اکتفا کرده‎اند. کشاورزانی که از چاهک‎ها استفاده می‎کنند، در مقایسه با دیگران مشارکت‎های اقتصادی و اجتماعی بیشتری دارند و چاهک‎ها توانسته‎اند منابع آبی مطمئن برای فعالیت‎های اقتصادی فراهم سازند.

کلیدواژه ها:

استان سیستان و بلوچستان. ، الگوی مناسب کشت ، چاهک‎ها ، شهرستان زهک ، متنوع‎سازی اقتصاد روستایی