ارزیابی تحمل دوازده ژنوتیپ اصلاح شده جو در برابر تنش خشکی در شرایط خشک و گرم

تنش خشکی ناشی از کم آبی و گرمای آخر دوره رشد، از مشکلات مهم در کشاورزی به شمار رفته و یکی از مهم ترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان زراعی می باشد. به منظور بررسی میزان تحمل جو به تنش خشکی، ۱۲ ژنوتیپ اصلاح شده جو در منطقه نیمه گرمسیر گچساران در دو شرایط آبی و دیم در دو سال زراعی ۱۳۸۶-۱۳۸۴ در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در شرایط دیم، تمامی ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر تمامی خصوصیات اندازه گیری شده دچار کاهش نسبی گردیدند. بیش ترین کاهش عملکرد مربوط به ژنوتیپ های شماره ۵ و ۸ (به ترتیب با ۶۰/۲ و ۶۸/۱ تن در هکتار کاهش عملکرد) بود، در حالی که ژنوتیپ شماره ۱۰ کم ترین تاثیر (۷۷/۰ تن در هکتار کاهش عملکرد) را از شرایط دیم پذیرفت. تجزیه همبستگی نشان داد که عملکرد در شرایط آبی با عملکرد در شرایط دیم، ۶۲۲/۰ همبستگی دارد که بیانگر مفید بودن انجام گزینش برای عملکرد در شرایط مساعد (YP) و تاثیر مثبت آن بر عملکرد در شرایط تنش (YS) می باشد. مقایسه شاخص های مختلف ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها به تنش خشکی نشان داد که میان نتایج به دست آمده از گروه شاخص های ارزیابی حساسیت به خشکی با گروه شاخص های ارزیابی تحمل به خشکی تطابقی وجود ندارد؛ به طوری که از نظر شاخص های سه گانه ارزیابی حساسیت به خشکی، شامل تحمل، افت محصول دهی و شاخص حساسیت به تنش، ژنوتیپ های شماره ۱۰، ۹ و ۴ دارای کم ترین حساسیت در برابر خشکی بودند، اما از نظر شاخص های چهارگانه ارزیابی تحمل خشکی، شامل میانگین محصول دهی، تحمل به تنش، میانگین هندسی محصول دهی و میانگین هارمونیک، ژنوتیپ های شماره ۵، ۶ و ۱۱ به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناخته شدند. برای انتخاب و معرفی بهترین معیار(های) تحمل به خشکی، همبستگی هر یک از شاخص های فوق با عملکرد تحت شرایط مساعد و تنش محاسبه گردید. نتایج این تجزیه نشان داد که هیچ یک از شاخص های سه گانه حساسیت به خشکی (شامل TOL، LOS و SSI)، در شرایط دیم با عملکرد دانه همبستگی معنی داری نداشتند، این در حالی است که شاخص های ارزیابی تحمل به خشکی (شامل MP، STI، GMP و HAR) در هر دو شرایط آبی و دیم با عملکرد همبستگی بسیار معنی داری داشتند. بنابراین، استفاده از این چهار شاخص برای ارزیابی تحمل خشکی در برنامه های اصلاحی می تواند مفیدتر باشد.

کلیدواژه ها:

جو ، شرایط دیم ، تنش خشکی ، ژنوتیپ های پیشرفته