اثر بازه های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و پرفشار سیبری بر چرخندزایی مدیترانه و بارش ایران

دراین پژوهش اثر نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره (آزورز) در منطقه شرق مدیترانه و زبانه پرفشار سیبری در ایران بر چرخندزایی دریای مدیترانه و بارش ایران در دوره ۱۹۶۰ تا ۲۰۰۲ بررسی شده است. نتایج بررسی تغییرات بازه های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و سیبری و ارتباط آن ها با بارش سالانه چند ایستگاه همدیدی در کشور نشان می دهد که بین بازه نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و فراوانی چرخندهای مرکز شرق مدیترانه ضریب همبستگی زیاد ۶۴۳ ر۰ وجود دارد و اثر این بازه نوسان بر بارش بخش های غرب و شمال غرب ایران معنی دار است. از سوی دیگر، ضریب همبستگی بین بازه نوسان سالانه زبانه پرفشار سیبری و بارش مناطق غرب، شمال غرب و قسمتی از شرق ایران نیز مثبت و بین ۳ر۰ تا ۶ ر۰ است؛ ولی بازه این نوسان بر فراوانی چرخندهای حوزه مدیترانه و دریای سرخ اثری ندارد. بین تغییرات بازه های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و همچنین زبانه پرفشار سیبری با نقاط ابتدایی و انتهایی بازه (به ترتیب در ماه ژانویه و ژوئیه) همبستگی زیاد دیده می شود. ضرایب همبستگی بین بازه نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و مکان ابتدا و انتهای آن به ترتیب منهای ۵۴۸ر۰ و ۴۷۷ر۰ و برای بازه نوسان سالانه پرفشار سیبری به ترتیب منهای ۷۸۳ر۰ و ۷۳۱ر۰ است. به بیان دیگر، تغییر بازه های نوسان سالانه می تواند ناشی از تغییر نقطه ابتدایی بازه در ماه ژانویه یا ناشی از تغییر نقطه انتهایی بازه در ماه ‍ژوئیه و یا هر دو باشد. بازه های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و زبانه پرفشار سیبری در سال های خشک کمتر از مقدار میانگین بلندمدت و در سال های تر بیشتر از میانگین بلندمدت است. نکته قابل توجه دیگر آنکه، الگوی چرخه فصلی بارش در مناطق غربی کشور که متاثر از بازه نوسان کمربند پرفشار جنب حاره است، در دوره های خشک و تر مشابه الگوی میانگین بلندمدت است، ولی در مناطق شرقی کشور تفاوت چشمگیری بین الگوها دیده می شود.

کلیدواژه ها:

بارش سالانه ایران ، پرفشار سیبری ، چرخندزایی دریای مدیترانه ، کمربند پرفشار جنب حاره ای