مکان یابی مناطق بهینه توسعه اکوتوریسم در پارک ملی کویر با استفاده از GIS و الگوریتم ژنتیک

پارک ملی کویر به­عنوان گستره­ای از سرزمین ایران، با جاذبه­های گردشگری چون ورزشی، تاریخی، علمی، تنوع خوب گیاهان و جانوران همساز با محیط و عوارض ژئومورفولوژیکی خاص، یکی از فضا­های نادر در کشور است که در صورت مطالعه و شناسایی قابلیت­های گردشگری آن و برنامه­ریزی در این زمینه، قابلیت تبدیل به یک منطقه اکوتوریستی فوق­العاده را دارد. با توجه به اینکه سازمان یونسکو به این منطقه، عنوان ذخیره­گاه زیست­کره را داده است، بهینه­کردن فعالیت اکوتوریسم در راستای توسعه پایدار این منطقه ضرورت بیشتری می­یابد. در این پژوهش، سعی برآن است تا بهترین مکان توسعه فعالیت اکوتوریسم مشخص شود. پس از استخراج معیار­ها از طریق تکنیک دلفی و شناسایی و آماده­سازی تمامی معیارها و عوامل موثر بر مکان یابی، وزن معیار­ها از طریق مدل AHP محاسبه شد. پس از آماده­سازی لایه­های مربوطه، هریک از نقشه­ها به­صورت لایه­های رستری در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc GIS) تهیه شدند. لایه­های اطلاعاتی، پس از ارزشگذاری با یکدیگر تلفیق شدند و در آخر، نقشه مناطق بهینه توسعه اکوتوریسم منطقه تهیه شد. نتایج پژوهش گویای آن است که از مجموع ۵۹۸/۶۸۶ کیلومتر مربع مساحت منطقه مورد مطالعه، حدود ۰۱/۵۲ کیلومتر مربع آن برای گسترش اکوتوریسم، بسیار مناسب، ۲۶/۹۸ کیلومتر مربع آن مناسب، ۰۳/۱۶۹ کیلومتر مربع نسبتا مناسب، ۶۵/۲۱۰ کیلومتر مربع نا­مناسب و ۱۵۶,۰۸ کیلومتر مربع، بسیار نا­مناسب است. در انتها، برای اطمینان از مکان­ بهینه نقشه نهایی GIS، مجددا منطقه از لحاظ مکان­های بهینه مطالعه و بازبینی شد. این مطالعه با استفاده از الگوریتم ژنتیک انجام شد که یک روش بهینه­سازی است و با به­کارگیری انتخاب طبیعی، روی مجموعه­ای از جواب­های بالقوه عمل می­کند و هدف آن، تولید جواب­های بهتر، برای رسیدن به جواب بهینه است. در این خروجی نیز منطقه قصر بهرام، بهترین نقطه در پارک ملی کویر از منظر گسترش اکوتوریسم است.

کلیدواژه ها:

اکوتوریسم ، الگوریتم ژنتیک ، پارک ملی کویر ، مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی ، مکان یابی ، مناطق بهینه ، GIS