تحلیل و شناسایی مولفه های ناپایداری حوضه های آبریز ایران (کاربرد شاخص فقر آبی در مقیاس حوضه آبریز)

ایران در منطقه فرونشینی توده های هوا در چرخه آب و هوایی نیم کره شمالی زمین قرار گرفته است، به همین دلیل بیش از دو سوم از پهنه آن دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک می باشد. کاهش سرانه منابع آب تجدیدشونده، گسترش منابع آلوده کننده آب، اضافه برداشت از سفره-های آب زیرزمینی عمده چالش های موجود در بخش منابع آب ایران بشمار رفته و حوضه های آبریز کشور را در شرایط ناپایدار قرار داده است. این مطالعه به دنبال شناخت عوامل اثرگذار بر ناپایداری به سنجش وضعیت حوضه های آبریز کشور از لحاظ فقر آبی می پردازد. برای این منظور از اطلاعات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی سال ۱۳۹۵ وضعیت پایداری حوضه های آبریز کشور و عوامل اثرگذار مشخص شده است. به طور کلی، نتایج نشان می دهد، میانگین شاخص فقر آبی در کل حوضه های آبریز کشور برابر با ۷۳/۴۳ است. در این میان مولفه منابع و مصرف با ۲۴/۱۹ و ۸۵/۳۶ کم ترین مقادیر را در میان مولفه ها دارا هستند. همچنین بر اساس رتبه بندی شاخص فقر آبی، حوضه های آبریز کویر درانجیر، بلوچستان جنوبی، هامون جازموریان، قره سو و گرگان، کل- مهران و بندرعباس-سدیج ناپایدار و حوضه های آبریز سفیدرود بزرگ، مرزی غرب، دریاچه ارومیه و کارون بزرگ فاقد تنش آبی بوده و دارای پایداری کامل آبی هستند. با توجه به نتایج، پیشنهاد می شود تا در راستای برقراری مدیریت یکپارچه منابع آب با استفاده از رویکردهای جامع نگر به ارزیابی وضعیت منابع آبی مناطق پرداخته شود

کلیدواژه ها:

پایداری آب ، شاخص فقر آبی ، حوضه های آبریز ایران