ارزیابی دقت و کارآیی مدل های EPM، MPSIAC، ژئومورفولوژی و هیدروفیزیکی در برآورد فرسایش و رسوب حوضه معرف کسیلیان استان مازندران

هر ساله هزاران تن خاک حاصلخیز از اراضی مختلف کشور مشتمل بر اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی در اثر فرسایش خاک از دسترس خارج­ شده و با انباشت در مناطق رسوبگذاری موجب بروز خسارات قابل ملاحظه­ای می­شوند. برای جلوگیری و مهار این پدیده لازم است مناطق تولید رسوب (تحت فرسایش) همراه با شدت و مقدار آن شناسایی شوند تا از این طریق افزون بر تعیین نقاط بحرانی و رده­بندی مناسب بتوان اقدام به برنامه­ریزی مقتضی در قالب طرح­های حفاظت خاک و یا آبخیزداری نمود.لازمه این­امر در اختیار داشتن ابزار مناسب یعنی روش یا مدل برآورد فرسایش و رسوب با دقت و کارآیی قابل قبول است. در این تحقیق با انتخاب ۴ مدل برآورد فرسایش و رسوب شامل EPM، MPSIAC، هیدروفیزیکی و ژئومورفولوژی که در بیشتر تحقیقات پیشین به صورت یکجا مقایسه و بررسی نشده است، با هدف شناسایی و معرفی مدل­ مناسب توجه به محدودیت­های استفاده از آن، اقدام به ­ارزیابی مدل­ها درحوضه­ی آبخیز کسیلیان شده است. نتایج حاصل از مقایسه­ی مقادیر رسوب برآورد شده با مشاهده شده از طریق مقایسه­ی مقادیر اختلاف مطلق و نسبی نشانگر این است که، مدل ژئومورفولوژی به رغم دارا بودن محدودیت از نظر حجم انجام محاسبات که ناشی از لزوم اجرای مدل در واحدهای همگن کاری است دارای دقت و کارآیی قابل ملاحظه با سه مدل دیگر مورد آزمون می­باشد. به­طوری­که مدل ژئومورفولوژی با اختلاف نسبی ۳۶/۳ درصد (۲۵/۷۱۱ تن در سال) نسبت به متوسط سالانه مقدار رسوب مشاهده شده در مقایسه­ی با نتایج مدل­های EPM ،MPSIAC و هیدروفیزیکی با متوسط سالیانه­ی مقدار رسوب مشاهده شده به ترتیب معادل ۷۰/۴۴ ، ۷ و ۳۰ درصد ، مناسب­ترین مدل با دقت و کارآیی قابل ملاحظه است.

کلیدواژه ها:

: فرسایش خاک ، تولیدرسوب ، مدلEPM ، مدل MPSIAC ، مدل ژئومورفولوژی ، مدل هیدروفیزیکی ، آبخیز کسیلیان