تحلیل کمی و کیفی فرسایش در حوضه های آبریز جنوبی مشرف به شهر مشهد و پیامدهای زیست محیطی آن دکتر محمدجعفر زمردیان ، رامین رحیمی

بدیهی است که فرسایش دارای پیامدهای متعددی چون ازبین رفتن خاک، آلوده شدن آب­ها ،کاهش ظرفیت مخازن آب و پرشدن سدها،تهدید سلامت و تندرستی عمومی و... می­باشد. لذا توجه به فرسایش و پیامدهای آن گام مهمی  در جهت نیل به توسعه­ی پایدار است. منطقه­ی مورد مطالعه شامل حوضه­های آبریز جنوب مشهد (طرق، مایان، دهبار و جاغرق) بوده و طبیعتا نتایج حاصل از فرسایش این حوضه­ها متوجه کلانشهر مشهد نیز می­گردد. این حوضه­ها حدود ۴۲۹ کیلومترمربع وسعت دارند و از لحاظ ژئومورفولوژی بخشی از دامنه­ی شمالی ارتفاعات بینالود می­باشند. از نظر لیتولوژی نیز شیست­های متامورفیک و فیلیت مشهد حدود ۹۰ درصد این حوضه­ها را پوشش داده­اند. چند گسل نیز منطقه­ی مورد مطالعه را تقطیع نموده­اند که معروف­ترین آن گسل سنگ بست- شاندیز است. این تحقیق بر پایه­ی روش تجربی. تحلیل­های کمی و کیفی و بررسی­های میدانی انجام گرفته و  با توجه به ویژگی­های طبیعی منطقه (۹عامل زمین­شناسی، خاک،آب و هوا، رواناب، توپوگرافی، پوشش گیاهی،کاربری اراضی، فرسایش سطحی خاک، فرسایش رودخانه­ای)، با استفاده از مدل ام پسیاک  مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل با داده­های ایستگاه­های رسوب­سنجی مقایسه گردید. نتایج این بررسی حاکی از آن است که اولا حوضه­ی آبریز جاغرق نسبت به سایر حوضه­های مورد مطالعه بیشترین فرسایش و رسوب را دارد. ثانیا مدل ام پسیاک در این منطقه به خوبی پاسخ می­دهد. زیرا به عنوان نمونه مقدار رسوب برآورد شده در حوضه­ی جاغرق با مدل ام پسیاک ۵۳۱ تن در کیلومترمربع در سال بوده، در حالی­که در ایستگاه رسوب­سنجی حوضه مربوطه ۵۴۷ تن در هکتار در سال می­باشد. ثالثا مقدار فرسایش و رسوب در منطقه­ی مورد مطالعه رو به افزایش بوده و این امر حاصل تغییرات کاربری اراضی و دخل و تصرف­های انسانی می­باشد. همچنین این افزایش فرسایش و رسوب نیز پیامدهای زیست محیطی را در منطقه به دنبال داشته است.

کلیدواژه ها:

حوضه آبریز ، فرسایش ، رسوب ، MPSIAC ، ایستگاه رسوب سنجی ، زیست محیطی