تاملاتی فقهی در قاعده انگاری «عدل و انصاف»

صالح منتظری; محمد مهدی زارعی; محمد محسنی دهکلانی

تاملاتی فقهی در قاعده انگاری «عدل و انصاف»

محل انتشار: فصلنامه پژوهش های فقهی، دوره: 12، شماره: 4

سال انتشار: 1395

نوع سند: مقاله ژورنالی

زبان: فارسی

مشاهده: 132

فایل این مقاله در 31 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

دریافت فایل کامل مقاله

صدور گواهی نمایه سازی
من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

https://civilica.com/doc/1786988

شناسه ملی سند علمی:

JR_JORR-12-4_007

تاریخ نمایه سازی: 2 آبان 1402

چکیده مقاله:

در تقسیم اموال یا حقوق میان فقیهان از قاعده ای فقهی با نام «قاعده عدل و انصاف» نام برده شده است. به استناد این قاعده فقها می گویند: هرگاه مال یا حقی میان دو شخص یا بیشتر مردد بوده و هیچ یک از طرفین بینه ای نداشته باشند یا آنکه بینه ها با هم معارض باشند و اماره ای بر اختصاص مال یا حق به شخص خاصی در میان نباشد، بر اساس قاعده عدل و انصاف حکم به تقسیم بالسویه اموال یا حقوق بین اشخاص می شود. صاحبان این قلم پس از بررسی مستندات قاعده و با تامل در مدلول و مفاد آن، معتقدند: «عدل و انصاف» ذیل قاعده ای فقهی و به عنوان مستند فتاوی شرعی، فاقد وجاهت است و ادله را یارای تامین آن نیست. این مقاله در راستای مختار موصوف و با هدف دفاع از موضع نگارندگان سامان یافته است.

کلیدواژه ها:

انصاف ، عدل ، قاعده انگاری ، قواعد فقهی ، نقد و بررسی

نویسندگان

صالح منتظری

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

محمد مهدی زارعی

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

محمد محسنی دهکلانی

دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

قرآن کریم ...
آبی، فاضل، حسن بن ابی طالب یوسفی (۱۴۱۷ ق). کشف ...
ابن بابویه، محمدبن علی (۱۳۸۵ش / ۱۹۶۶م). علل الشرائع، ج۱، ...
(۱۳۷۸ق). عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۱، تهران: نشر جهان ...
(۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه، ج۳، قم: دفتر انتشارات اسلامی ...
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (۱۴۰۴/۱۳۶۳ق). تحف العقول عن ...
ابن غضائری، احمد بن حسین (بی تا). رجال ابن الغضائری، ...
اردبیلی، سید عبدالکریم موسوی (۱۴۲۳‍ق). فقه القضاء، ج ۲ و ...
(۱۴۲۱ق). فقه المضاربه، قم: موسسه النشر لجامعه المفید رحمه الله ...
آشتیانی، میرزا محمد حسن بن جعفر (۱۳۶۹ق). کتاب القضاء، تهران: ...
الهی خراسانی، علی (۱۳۹۲ش). قاعده فقهی عدالت، مشهد: بنیاد پژوهش ...
انصاری، مرتضی بن محمد امین دزفولی (۱۴۱۵‍ق). کتاب الخمس، قم: ...
ایروانی، باقر (۱۴۲۷ق). دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب ...
بجنوردی، سید حسن بن آقابزرگ موسوی (۱۴۱۹‍ق). القواعد الفقهیه، ج ...
بحرالعلوم، محمدبن محمد تقی (۱۴۰۳ق). بلغه الفقیه، ج ۳، تهران: ...
بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (۱۴۰۵‍ق). الحدائق ...
بحرانی، محمد سند (۱۴۲۹ق). سند العروه الوثقی کتاب النکاح، ج ...
بروجردی، آقا حسین طباطبایی (۱۴۱۳ق). تقریرات ثلاث، قم: دفتر انتشارات ...
بهبهانی، سید علی (بی تا). الفوائد العلیه، ج ۱، قم: ...
تبریزی، جوادبن علی (بی تا). اسس القضاء و الشهاده، قم: ...
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (۱۳۶۶ش). تصنیف غرر الحکم و ...
حائری یزدی، مرتضی بن عبدالکریم (۱۴۱۸ق). کتاب الخمس، قم: دفتر ...
حسینی حائری، سید کاظم (۱۴۱۵ق). القضاء فی الفقه الاسلامی، قم: ...
حسینی خامنه ای، سید علی (۱۳۹۲، ۱۳۹۳، ۱۳۹۴). درس خارج ...
حکیم، سید محسن طباطبایی (۱۴۱۶ق). مستمسک العروه الوثقی، ج۹ و ...
حلی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد (۱۴۱۰‍ق). السرائر ...
حلی، تقی الدین ابو محمد حسن بن علی بن داود ...
حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (بی تا). ...
(بی تا). خلاصه الاقوال فی معرفه احوال الرجال، قم: راهیاب ...
(۱۴۱۳ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، ج۶و۸، قم: دفتر انتشارات ...
(۱۴۱۲ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج۸، مشهد: مجمع البحوث ...
حلی، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن (۱۴۱۸ق). المختصر النافع ...
حلی، یحیی بن سعید (۱۴۰۵ق). الجامع للشرائع، قم، موسسه سید ...
خویی، سید ابوالقاسم موسوی (بی تا). المستند فی شرح العروه ...
(۱۳۹۱ش). مبانی تکمله المنهاج، ج۲، تهران، انتشارات خرسندی ...
(۱۴۱۷ق). مصباح الاصول، ج۱، قم: راهیاب: نرم افزار جامع اصول ...
(۱۴۲۲ق). مصباح الاصول، ج۱، قم، راهیاب: نرم افزار جامع اصول ...
(بی تا). مصباح الفقاهه، ج۷، قم، راهیاب: نرم افزار جامع ...
(بی تا). معجم رجال الحدیث، ج۱۳و۱۹، قم، راهیاب: نرم افزار ...
(۱۴۱۸ق). موسوعه الامام الخوئی، ج۲۴، قم، موسسه احیاء آثار الامام ...
راغب اصفهانی،حسین بن محمد (۱۴۱۲). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: ...
روحانی، سید محمد ( ۱۴۲۲‍ق). المرتقی الی الفقه الارقی، کتاب ...
سبحانی، جعفر (۱۴۱۸ق). نظام القضاء و الشهاده فی الشریعه الاسلامیه ...
سبزواری، سید عبد الاعلی (۱۴۱۳ق). مهذب الاحکام، ج۴ و ۷ ...
سبزواری، محقق، محمد باقربن محمد مومن (بی تا). کفایه الاحکام، ...
سیستانی، سید علی حسینی (بی تا). قاعده لاضرر و لاضرار، ...
سیفی مازندرانی، علی اکبر (۱۴۱۷ق). دلیل تحریر الوسیله (الخمس)، تهران، ...
(بی تا). دلیل تحریر الوسیله (الوصیه)، تهران، موسسه تنظیم و ...
(بی تا). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیه الاساسیه، ج۱، ...
شبیری زنجانی، سید موسی (۱۴۱۹ق). کتاب نکاح، ج۹، قم، موسسه ...
شریف الرضی، محمدبن حسین (۱۴۱۴ق). نهج البلاغه (للصبحی صالح)، قم، ...
شوشتری، محمدتقی (۱۴۱۰ق). قاموس الرجال، ج۳، قم، موسسه النشر الاسلامی ...
شیرازی، سید محمد حسینی (۱۴۱۹‍ق). الفقه القانون، بیروت، مرکز الرسول ...
صافی گلپایگانی، لطف الله (بی تا). ثلاث رسائل فقهیه، قم، ...
صدر، شهید سید محمد (۱۴۲۰‍ق). ماوراء الفقه، ج۲، بیروت، دار ...
طاهری خرم آبادی، حسن (۱۳۸۶ش). قاعده العدل و الانصاف، پژوهش ...
طباطبایی حائری، سید علی بن محمد (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل، ج۱۵، ...
طبرسی، علی بن حسن (۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م/۱۳۴۴ش). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، ...
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ...
طوسی، محمد بن الحسن (۱۳۹۰ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ...
(۱۴۰۷ق). الخلاف، ج۳و۵ و۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به ...
(بی تا). الرجال، قم، راهیاب: نرم افزار درایه النور، موسسه ...
(بی تا). الفهرست، قم، راهیاب: نرم افزار درایه النور، موسسه ...
(۱۴۰۷ق). تهذیب الاحکام، ج۶ و ۸ و ۹، تحقیق: خرسان، ...
طوسی، محمد بن علی بن حمزه (۱۴۰۸ق). الوسیله الی نیل ...
عاملی، شهید اول، محمد بن مکی ( ۱۴۱۷‍ق). الدروس الشرعیه ...
عاملی، شهید ثانی، زین الدین بن علی (۱۴۱۰ق). الروضه البهیه ...
(۱۴۱۳ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج۴ و ۵ ...
عاملی،شیخ حر، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق). تفصیل وسائل الشیعه الی ...
عاملی، محمد بن علی موسوی (۱۴۱۱ق). نهایه المرام فی شرح ...
عراقی، آقا ضیاءالدین، علی کزازی (بی تا). کتاب القضاء، قم ...
علی اکبریان، حسنعلی (۱۳۸۶). قاعده عدالت در فقه امامیه (گفت ...
فاضل لنکرانی، محمد (۱۴۲۳ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله ...
(۱۴۲۴‍ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (الوقف، الوصیه، الایمان ...
فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی (بی تا). مفاتیح ...
کریمی قمی، حسین (بی تا). قاعده القرعه، قم، مرکز فقهی ...
کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق (۱۴۰۷ق). الکافی، ج۱ و ۷، ...
لاری، سید عبدالحسین (۱۴۱۸‍ق). التعلیقه علی المکاسب، ج۲، قم، موسسه ...
مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی (۱۴۰۳ق). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار ...
مصطفوی، سید محمدکاظم (۱۴۲۱ق). مائه قاعده فقهیه، قم، دفتر انتشارات ...
مظفر، محمدرضا (بی تا). اصول الفقه، ج۲، قم، موسسه النشرالاسلامی ...
مکارم شیرازی، ناصر (۱۴۲۲). بحوث فقهیه هامه، قم، انتشارات مدرسه ...
مکارم شیرازی، ناصر، (جلسه ۲۸/۷/۸۱). درس خارج فقه (نکاح) ...
منتظری نجف آبادی، حسین علی (۱۴۰۹ق). کتاب الزکاه، ج۴، قم، ...
نجاشی، احمد بن علی (بی تا). رجال النجاشی، قم، راهیاب: ...
نجفی، صاحب الجواهر، محمدحسن (بی تا). جواهر الکلام فی شرح ...
نجفی، کاشف الغطاء، محمدحسین بن علی بن محمد رضا (۱۳۵۹ق). ...
نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی (۱۴۱۵‍ق). مستند الشیعه فی ...
نمازی شاهرودی، علی (۱۴۱۴ق). مستدرکات علم الرجال، ج۴، قم: ابن ...
همدانی، آقا رضا بن محمد هادی (۱۴۱۶ق). مصباح الفقیه، ج۱۳، ...
یزدی، سید محمدکاظم طباطبایی (۱۴۰۹ق). العروه الوثقی، ج۲، بیروت: موسسه ...

نمایش کامل مراجع