اثرات بهره برداری آبخوان ها بر کیفیت منابع آب های زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت نیشابور، شمال شرق ایران)

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر بهره­برداری از آبخوان­ها بر کیفیت منابع آب­های زیرزمینی دشت نیشابور (خراسان رضوی) انجام شده است. در این پژوهش روند تغییرات کیفی و کمی آب در چاه­های مشاهده­ای در بازه زمانی ۱۰ ساله بررسی شد. جهت درک بهتر میزان تغییرات کیفیت آب، نمودار کموگرافی ترسیم و برای تعیین کیفیت آب از دیاگرام­های شولر و ویلکوکس استفاده شد. براساس این دیاگرامها کیفیت آب­زیرزمینی دشت نیشابور (۹۹-۱۳۹۸) برای مصارف شرب از خوب تا کاملا نامطبوع متغیر می­باشد و حدود ۲۷ درصد نمونه­ها در رده C۴-S۴ و C۴-S۳ قرار گرفته که خیلی شور بوده و برای کشاورزی مناسب نیست. بر اساس نمودار کموگراف ترسیمی، متوسط تغییرات هدایت الکتریکی از سال۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ روند افزایشی داشته و از ۳۶۰۰ میکروموس بر سانتی­متر به ۳۸۰۰ میکروموس بر سانتی­متر افزایش یافته است. بالاترین میزان هدایت الکتریکی در بخش غربی محدوده کال­شور است. مقادیر قابل توجه رسوبات سیلتی- رسی واجد املاح تبخیری، قرارگیری در پایاب حوضه آبریز و شیب مورفولوژیکی اندک نیز موجب کاهش کیفیت آب شده است. بررسیها نشان می­دهد با افزایش مصرف بی­رویه آب­های زیرزمینی در ده سال گذشته، میزان سطح آب بطور متوسط سالانه ۲۹/۱ متر کاهش یافته است. بر اساس نتایج این بررسی که حاکی از افت و کاهش کیفیت آبهای زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه است، می­توان اذعان داشت که با روند فعلی، در آینده نه چندان دور اثرات زیست محیطی متعددی از قبیل کاهش آبدهی و یا خشک شدن چشمه­ها، قنوات و چاه­ها، تغییر کاربری اراضی و الگوی کشت منطقه و نشست زمین را در منطقه شاهد خواهیم بود.

کلیدواژه ها:

آبخوان ، آب های زیرزمینی ، اثرات زیست محیطی ، دشت نیشابور