بررسی سازوکار میان مقیاس وقوع بارش های همرفتی بهاره در شمال غرب ایران

در پژوهش حاضر ضمن تحلیل الگوی گردش مقیاس همدید، با بهره­گیری از یک مدل اقلیمی منطقه محدود، سازوکار میان مقیاس حاکم بر وقوع بارش­های بهاره در شمال­غرب ایران بررسی شد. در این راستا، نقش واداشت­های دینامیکی وگرمایش محلی در وقوع بارش­ها با استفاده از داده­های ایستگاهی، داده­های رقومی باز تحلیل NCEP-NCAR و ERA-Interim و خروجی اجرای مدل­ RegCM۴ بررسی شدند. یافته­ها بیانگر آن است که نمی توان بخش قابل توجهی از بارش های فصل بهار در شمال­غرب ایران را به طور مستقل وکامل «بارش همرفتی» نامید. در واقع، بارش های بهاری با مشخصه همرفتی در شمال­غرب ایران، اصطلاحا نوعی «همرفت واداشته» محسوب می­شوند. بدین معنی که، در صورت عدم وجود واداشت­های دینامیکی در مقیاس همدیدی، از قبیل ناوه تراز میانی وردسپهر، بخش قابل توجهی از بارش های همرفتی شمال­غرب ایران به وقوع نخواهند پیوست. همچنین، گرمایش محلی به تنهایی به دلیل نبود رطوبت کافی در منطقه و عدم کفایت آن جهت فراهم­سازی نیروی شناوری، قادر به ایجاد ناپایداری مورد نیاز برای وقوع بارش نخواهد بود. تحلیل مقادیرگرمایش بادررو نشان داد که فرارفت افقی گرما از دامنه­های کوهستانی به عنوان یک واداشت محلی، در تامین گرما و انرژی دسترس­پذیر و تکوین همرفت و بارش همرفتی نقش مهمی دارد. همچنین، بررسی گرمایش محلی نشان دادکه چشمه­های گرمایی بر روی دامنه­های جنوبی و غربی و چاهه­های گرمایی بر روی دامنه­های شمالی و شرقی ارتفاعات مشاهده می­شوند. یافته کلی آنکه، حضور گذرای واداشت های دینامیکی مقیاس همدیدی در فصل بهار، در ترکیب با حضور پایدار و پیوسته فرارفت افقی و قائم گرما، ناشی از گرمایش محلی بر روی دامنه­های جنوبی و غربی ارتفاعات در ساعات روز، وقوع بارش با مشخصات همرفتی را در پی خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

بارش همرفتی ، تحلیل میان مقیاس ، شمال غرب ایران ، گرمایش بادررو ، فرارفت افقی ، مدل RegCM۴