دو برهان صدرالمتالهین بر علم عام موجودات؛ اشکالات و پاسخ به آنها

براساس ادله نقلی، همه مخلوقات دارای سطحی از علم و شعور هستند که می توانند تسبیح خداوند کرده و با میل و رغبت از فرامین او اطاعت کنند. آیات و روایات در این زمینه آن چنان زیاد است که می توان گفت یکی از مسلمات دین مبین اسلام، وجود علم و آگاهی برای همه موجودات است. اهل معرفت در تایید این اندیشه دینی، شهودات خود را شاهد آورده اند و فلاسفه، به ویژه صدرالمتالهین برای اثبات عقلی این آموزه نقلی و شهودی، دلایل متنوعی ارائه کرده اند. اما برخی محققان تلاش های عقلی در این زمینه را ناموفق دانسته و اشکالات متعددی به هر یک از براهین فلسفی وارد ساخته اند. در این مقاله، دو برهان از براهین صدرالمتالهین برای اثبات علم و شعور همگانی را به همراه برخی اشکالات وارد شده بر آنها تبیین و ارزیابی نموده ایم. برهان اول از راه تشکیک وجود به اثبات علم عمومی می پردازد و چهار اشکال بر آن وارد شده و برهان دوم از راه شعور فاعل های طبیعی به لوازم و اقتضائات خود، علم همگانی را اثبات می کند و با سه اشکال مواجه شده است. در این نوشتار تلاش کرده ایم نشان دهیم که براهین مزبور تام و تمام بوده و همه اشکالات مزبور قابل دفع و رفع هستند

کلیدواژه ها:

وجود ، علم عام ، تسبیح موجودات ، صدرالمتالهین ، اصالت وجود ، تشکیک