تحلیل گاهنگاری و روند تحول استقرارها از دوره اوروک تا پایان عیلام نو در دشت (پتک) دهلران

آغاز پژوهش­ های میدانی دشت دهلران به اوایل قرن بیستم میلادی بازمی ­گردد. در این مدت، پژوهش ­ها عمدتا بر نیمه شمال­ غربی دشت متمرکز بوده است تا نیمه جنوب­ شرقی آن (دشت پتک)؛ اما در اواخر سال ۱۳۹۴ نیمه جنوب­شرقی آن با عنوان (برنامه بررسی و شناسایی شبکه زه کشی ۲۳ از سامانه ملی گرمسیری) (۱) به سرپرستی نگارنده مورد پیمایش و بررسی فشرده قرار گرفت. در مرحله نخست، هدف اولیه و کلی این برنامه که شناسایی و مستندنگاری محوطه ­ها بود، محقق شد و نتایج آن هدف بعدی یعنی تعیین جایگاه گاهنگاری و درک چگونگی مکان گزینی استقرارها و شناخت برهمکنش ­های فرهنگی آنها با نواحی همجوار را با استفاده از مواد فرهنگی مکشوفه فراهم نمود. در مجموع از میان ۵۶ محوطه شناسایی شده ۲۲ محوطه دارای شواهد سطحی دوره­ های اوروک تا پایان عیلام نو بودند که در گام نخست، این تعداد نمایانگر افزایش چهار برابری تعداد استقرارها، نسبت به نتایج بررسی های پیشین بود. همچنین در گام بعدی، با ثبت محوطه­ های اوروکی مشخص گردید که جمعیت ساکن در دشت نسبت به دوره قبل از خود یعنی روستانشینی جدید افزایش چشمگیری یافته است. سپس در دوره جمدت­ نصر جمعیت به شدت کاهش یافته و مجددا در دوره سلسله­ ها شاهد افزایش استقرارها هستیم اما این روند افزایشی در دوره عیلام قدیم پایان گرفته و در دوره­ های عیلام میانه و عیلام نو روندی کاهشی یافته است که احتمالا می­تواند در نتیجه تاثیرات مراکز قدرت فرامنطقه­ ای و تغییرات اقلیمی باشد.

کلیدواژه ها:

دهلران ، دشت پتک ، بررسی باستان شناسی ، اوروک ، عیلام