بازتاب اندیشه‎های علمی در نگارگری

نمونه‎های برجای‎مانده نگارگری ایرانی نشان می‎دهد از میانه سده هشتم هجری، رنگ‎آمیزی سطح آب با نقره‎حل، جانشین به‎کارگیری خطوط آبی‎رنگ شد. کندوکاو در این تحول به پرسش حاضر راه برد: چرا هنرمندان این سده‎ها چنین شیوه‎ای را پیش گرفتند؟ آیا سنتی فراموش‎شده، زنده گردید یا نگاهی تازه، سبب این نوآوری بود؟ در این جستار، بانگاهی تاریخی، جایگاه نقره، برای نمایش آب در سنت‎های پیشین (ساسانی و مانوی)، به شیوه‎ای توصیفی بررسی شد. سپس دستاوردهای حوزه‎های کیمیاگری (ونجوم)، و نورشناسی (مناظر) به روشی تحلیلی‎‎توصیفی تبیین گردید. در علت‎یابی‎ها، یافته‎های مبتنی بر دانش زمانه کاویده شد. گردآوری داده‎ها، اسنادی و کتابخانه‎ای، و شیوه تحلیل، کیفی است. نمونه‎های موردی به‎گونه‎ای برگزیده شد تا تحول بازنمایی آب را نشان دهد. پژوهش، با نگاهی تاریخی و بنیادین پیش رفت. بررسی‎ها نشان داد نقره‎گون‎کردن آب‎ها، میراث سنت‎های پیشین و یافته‎های نجوم (کیمیاگری) نیست، بلکه نورشناسان آن دوران، تبیین‎کننده چنین انتخابی است. نگارگر با این تدبیر، به بیانی دست یافته که با درک دیداری‎اش از جهان پیرامون، هم‎ارز است. از آنجاکه پژوهش‎های جدید، از زوایای گوناگون به آثار می‎نگرد، بایسته ا‎ست نگاره‎های ایرانی نیز افزون‎بر دریافت‎های فراگیر، از جهاتی دیگر (مانند دانش همدوره) سنجیده شود. پژوهش پیش‎رو با همین هدف، درپی تبیین علمی انتخاب نقره برای بازنمایی آب است.

کلیدواژه ها:

نورشناسی اسلامی (علم مناظر) ، نگارگری ایرانی ، نقره ، بازنمایی آب ، ابن هیثم