بررسی تطبیقی قاعده «البیعان بالخیار» و مستند روایی آن از منظر فریقین با تاکید بر دیدگاه امام خمینی ره

قواعد فقه بیع از عناوین مطرح در علم فقه است؛ قاعده «البیعان بالخیار» از جمله قواعد فقه بیع است. این نوشتار با گردآوری کتابخانه ای اطلاعات و با روش تحلیلی - توصیفی همراه با مقارنه و تطبیق دیدگاه «شیعه و اهل سنت»، مفاد قاعده را بیان می کند و نظر فریقین را چنین می یابد که هر کدام از فروشنده و خریدار پس از انشای عقد بیع تا زمان جدانشدن از یکدیگر حق فسخ معامله را دارند و به محض جداشدن از یکدیگر، خیار مجلس ساقط می شود و معامله از هر دو طرف لازم می گردد. البته مالکی ها و حنفی ها جدایی به کلام، نه جدایی به بدن را ملاک می دانند. برخی دیگر با بیانی متفاوت از مفاد قاعده معتقدند با جاری شدن ایجاب از سوی فروشنده، خریدار مختار است قبول یا رد کند؛ همچنین فروشنده قبل از پذیرش خریدار حق رجوع دارد؛ یعنی می تواند از فروختن صرف نظر کند. نگارندگان در این نوشتار مستند حدیثی قاعده را حدیث مشترک یافته اند و از دیدگاه فریقین مضمون این روایات را در فرایند استنباط قابل استناد می دانند؛ از این رو روایات ذکرشده مستند قاعده لزوم و خیار مجلس قرار گرفته است؛ ولی مالکی ها و حنفی ها دلالت این روایات بر خیار مجلس را قبول ندارند. نویسندگان در دلالت روایت، نظر امام خمینی ره را برمی گزینند که فقط بر خیار مجلس دلالت دارد و نه لزوم بیع؛ زیرا لزوم عقد مفروغ عنه است و روایات خیارات در مقام بیان قیدهای ادله لزوم می باشد.

کلیدواژه ها:

قواعد فقه بیع ، قاعده البیعان بالخیار ، خیار مجلس ، دلالت حدیث «البیعان بالخیار»