بررسی ساختار مورفولوژیکی - زمین ساختی ارتفاعات سیاه کوه در ناحیه دامغان با استفاده از پارامترهای تندی و فرورفتگی

پوسته زمین بر اثر عوامل زمین­ساختی و حرکات فشارشی و کششی حاصل از آن به­طور مداوم در حال تغییر و تحول است. تغییر در شکل نیمرخ طولی رودخانه­ها یکی از پیامدهای تاثیرات زمین­ساخت فعال بر شبکه­های آبراهه­ای است. در این پژوهش هدف اصلی بررسی تاثیر زمین­ساخت فعال در قالب حرکات امتدادلغز و ترافشارشی گسل دامغان بر روی ساختار مورفولوژیکی ارتفاعات سیاه­کوه در شمال دامغان است. بدین منظور با استفاده از اطلاعات ارتفاعی نقشه رقومی ارتفاع ۵/۱۲ متر راداری و با استفاده از الگوریتم D۸ به استخراج آبراهه­های منطقه پرداختیم و ۲ رود اصلی بر سطح ارتفاعات سیاه­کوه را مورد بررسی قرار دادیم. در این راستا از رابطه توان رودخانه برگرفته ­شده از دو متغیر اصلی شیب و مساحت زهکشی رود در قالب یک نمودار لگاریتمی به منظور استخراج پارامترهای تندی و فرورفتگی بهره گرفتیم. افزایش پارامتر تندی بیانگر بالاآمدگی رود در پاسخ به فرایش­های فعال می­باشد؛ درحالی که افزایش پارامتر فرورفتگی بیانگر عدم عملکرد فرایندهای زمین­ساختی به شکل فرایشی و یا مقاومت کم سنگ ­بستر است. بررسی تاثیر فعالیت گسل دامغان بر روی ارتفاعات سیاه­کوه با استفاده از رابطه توان رودخانه نشان داد که حرکات امتدادلغز و ترافشارشی گسل دامغان برجستگی سیاه­کوه را در قالب ساختار یک خم­گرفتاری با مورفولوژی فوربرگی درآورده است. هرجا رود بر سطح فوبرگ جریان دارد؛ مقادیر بالایی از پارامتر تندی را نشان می­دهد و هر جا رود از سطح فوربرگ خارج شده و بر روی رسوبات سست کواترنری مخروط­افکنه­های اطراف جریان یافته از مقادیر پارامتر تندی کاسته شده و بر مقادیر پارامتر فرورفتگی افزوده شده­است.

کلیدواژه ها:

سیاه کوه ، کواترنری ، گسل دامغان ، مورفوتکتونیک ، نیمرخ طولی رودخانه