بررسی نقش تکتونیک در ناهنجاری مورفومتری شبکهی زهکشی در چهار حوضهی آبخیز در زاگرس
سال انتشار: 1390
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 110
فایل این مقاله در 20 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JPHGR-43-76_004
تاریخ نمایه سازی: 3 مهر 1402
چکیده مقاله:
این پژوهش، نقش تکتونیک در ناهنجاری سیستم زهکشی در چهار حوضهی زهکشی پیران، پاطاق، کمندان و درهتخت در زاگرس شمالغرب را بررسی کرده است. شاخص ناهنجاری سلسلهمراتبی (?a)، شاخص انشعابات (R)، شاخص عدم تقارن حوضه (AF)، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T) و الگوی زهکشی پارامترهای مورد بررسی این پژوهش هستند. پارامترهای مذکور، بر اساس نقشههای توپوگرافی با مقیاس ۵۰۰۰۰/۱ بهدست آمد. خطوط منحنی میزان، با اختلاف ارتفاع ۲۰ متر حوضهها در محیط نرمافزار ILWIS رقومی شد و بر اساس آن، نقشهی مدل ارتفاعی رقومی حوضهها و شبکه های زهکشی با درجههای مختلف بهروش استراهلر تهیه شد. بعد از تعیین مسیرهای زهکشی ناهنجار و تعداد آبراههها در هر مسیر، شاخصهای ناهنجاری زهکشی برای حوضهها تعیین شد. شاخصهای عدم تقارن حوضه (AF) و شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T) بر اساس تعیین خط مرکز حوضهها و رودخانه های اصلی حوضهها محاسبه شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مقدار شاخص ناهنجاری سلسلهمراتبی (?a) در حوضهی پاطاق و پیران که در زاگرس چینخورده قرار دارند، نسبت به دو حوضهی دیگر در زاگرس رورانده، بیشتر است. شاخص مذکور در حوضههای پاطاق، پیران، کمندان و درهتخت بهترتیب ۰۶/۲ ، ۶۵/۱، ۲۴/۱، ۱۵/۱ است. حداکثر پارامتر R (شاخص انشعابات) نیز در حوضهی پاطاق (۰۱/۱) و حداقل آن در حوضهی کمندان (۷۵/۰) است. بررسی دادهها نشان میدهد، رابطهی معنادار مستقیمی بین پارامتر ?a و AF وجود دارد، بهطوریکه ضریب همبستگی بین این دو متغیر ۹۶ درصد است. ضریب همبستگی بین ?a و T نیز۸۷ درصد است؛ با این وجود، بررسی رابطه بین پارامتر R و AF نشان میدهد که رابطهی مستقیمی بین این دو متغیر وجود ندارد و ضریب همبستگی آنها حدود ۴۴ درصد است. ضریب همبستگی بین R و T نیز ضعیف (۲۳ درصد) است. مطالعهی الگوی زهکشی در حوضه ها نشان داد که حوضه های قدیمی تر و فرسایشیافته تر واقع در زاگرس رورانده (کمندان و درهتخت) الگوی زهکشی شبکهی درختی دارند. الگوی زهکشی کلی در دو حوضهی پیران و پاطاق (در بخش جوانتر و فعالتر زاگرس چینخورده) داربستی است، با این وجود، در این حوضهها در پهلوهای پرشیب طاقدیسها، الگوی موازی توسعه یافته است، درحالیکه در مناطق کمشیب ساختمانی ، الگوی شبکهی درختی دیده میشود. بهطورکلی، این پژوهش نشان میدهد که ناهنجاری زهکشی در حوضه های مورد مطالعه، متاثر از تکتونیک بوده و پارامتر ?a، در مقایسه با پارامتر R ، کارایی بالایی در تعیین تکتونیک فعال حوضهها دارد.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
شهرام بهرامی
استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت معلم سبزوار
مهران مقصودی
دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه تهران
کاظم بهرامی
دانشجوی کارشناسی ارشد زمینشناسی مهندسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران