بررسی فاکتورهای ذهن آگاهی و یادگیری خودتنظیمی بر کاهش اضطراب امتحان

اضطراب وجه جدایی ناپذیر زندگی انسان است و به منزله بخشی از زندگی هر انسان در همه جوامع، پاسخ مناسب، سازگار، منطقی و حتی حیاتی تلقی می شود و بدون آن نمی توان زندگی انسان را تصور کرد. وجود اندکی اضطراب در انسان هم طبیعی و هم لازم است و در حد متعادل و سازنده فرد را وامی دارد که برای انجام امور خود، به موقع و مناسب تلاش کند و این گونه زندگی خود را بادوام تر و بارورتر سازد؛ ولی اگر از حد بگذرد مشکل ساز خواهد بود، به طوری که یادگیرنده با داشتن اطلاعات و مهارت نمی تواند امتیاز لازم را کسب کند. اضطراب انواع گوناگونی دارد و ازجمله انواع شناخته شده آن در حیطه تعلیم و تربیت- که در سه دهه اخیر پژوهش هایی را به خود اختصاص داده است- می توان به اضطراب امتحان اشاره کرد. این نوع اضطراب یکی از متغیرهای شناختی و هیجانی بسیار مهم در حوزه روان شناسی تربیتی است که میلیون ها دانش آموز و دانشجو را مبتلا کرده است، در موقعیت ارزشیابی یا حل مسئله بروز می کند و محور آن تردید درباره عملکرد و پیامد آن با افت بارز توانایی مقابله با موقعیت است. ازنظر کالو و همکاران (۲۰۰۷) اضطراب امتحان نگرانی فرد در زمینه عملکرد، استعداد و توانایی خویش است که از ترس از شکست سرچشمه می گیرد. اضطراب امتحان همراه با تشویش، نگرانی، دل شوره، تپش قلب، افزایش نبض و سایر علائم فیزیولوژیک و نشانه های جسمانی در حین برگزاری امتحان است. بنابراین اضطراب امتحان، مانعی برای موفقیت تحصیلی دیده می شود؛ زیرا نوعی اشتغال ذهنی است که با خودانگاری و تردید در توانایی های مشخص همراه می شود و به نبود تمرکز حواس و واکنش جسمانی ناخوشایند منجر می شود، سلامت جسم و روان یادگیرندگان را تهدید می کند، بر کارآمدی، شکوفایی استعداد، شکل گیری شخصیت و هویت اجتماعی آنان اثر سوء دارد و در بسیاری از فرایندهای شناختی و توجهی فرد تداخل ایجاد می کند؛ ازاین رو شناسایی متغییرهای تاثیرگذار بر این سازه روان شناختی اهمیت بسیار زیادی دارد. نتایج تحقیقات مختلف موید وجود رابطه بین باورهای فراشناختی و اضطراب امتحان است. براساس این نتایج، آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر کاهش اضطراب امتحان و افزایش عزت نفس دانش آموزان و دانشجویان موثر بوده است و موجب افزایش عملکرد و پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان می شود. فراشناخت، مفهومی چندوجهی است که دربرگیرنده دانش فرد درباره ذهن و کارکردهای آن، آگاهی از شناخت و فرایندهای شناختی، کنترل و بازبینی فعالانه شناخت است و به طورکلی، فراشناخت، موتوری است که خودراهبری را به حرکت درمی آورد.

کلیدواژه ها:

ذهن آگاهی ، فرایندهی شناختی ، اضطراب ، امتحان ، دانش آموزان