حقوق مالکانه افراد در قانون مدنی

حق مالکیت از حقوق بنیادین انسان بوده که در دو سده اخیر در حقوق مدنی اساسی مورد توجه قرار گرفته است . بررسی حقوق مدنی حدود ۳۵ کشور نشان میدهد که در همه آنها یک ، دو یا سه اصل به موضوع احترام به مالکیت اختصاص یافته است ؛ »اصل احترام مطلق به حق مالکیت «، »اصل سلب مالکیت تنها برای منافع عمومی با پرداخت بهای عادلانه « و »اصل ممنوعیت مصادره اموال به عنوان مجازات.« در حقوق مدنی ج.ا.ا. نیز در اصول ۲۲و۴۷ احترام به حق مالکیت مورد تضمین قرار گرفته است . این دو اصل با عبارات مختلف بیان »اصل احترام مطلق به حق مالکیت « هستند. قید انتهای اصل ۲۲ »مگر به حکم قانون« دوگونه قابل تفسیر است ؛ بنابر تفسیر اول این استثناء محدود به موازین شرعی و بنابر تفسیر دوم محدود به سلب مالکیت برای منافع عمومی پس از پرداخت بهای عادلانه است . اگرچه بنا بر هر یک از این دو تفسیر احترام به حق مالکیت در حقوق ایران محفوظ است ولی تجربه چندین دهه اجرای قانون اساسی ، اصلاح آن و اضافه شدن اصول مربوط به منع مصادره و منحصر شدن استثنای سلب مالکیت به تامین منافع عمومی بعد از پرداخت بهای عادلانه را گریزناپذیر ساخته است .در این مقاله به مفهوم شناسی حقوق مالکانه و انواع آن در حقوق مدنی ایران پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

حقوق مالکانه ، حقوق مدنی ، ایران.