تحلیل قصیده البحار و الدرویش (دریانورد و پارسامرد) بر پایه نظریه ی ژاک لکان

منابعمنابع عربی۱)حاوی، خلیل. ( ۱۹۹۳ م) دیوان خلیل خاوی، ط ۱، بیروت، دارالعوده.۲)حجا، خلیل میشال. ( ۱۹۹۹م). الشعر العربی الحدیث، بیروت، دارالعوده.منایع فارسی۱)ژیژک، اسلاوی (۱۳۹۲)، کژ نگریستن، ترجمه­ی مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: نشر رخداد نو.۲)فرضی ، سارا (۱۳۹۲)،  خیالات جان، تجربه ی عرفانی در آینه ی لکانی، تهران: نگاه معاصر.۳)موللی، کرامت (۱۳۹۰)، مبانی روانکاوی فروید لکان، تهران: نشر نی۴)هومر، شون (۱۳۹۴)، ژاک لاکان، مترجمین: محمدعلی جعفری و سید محمد ابراهیم طاهایی، تهران: ققنوس. مجلات۱)پ‍ای‍ن‍ده ، ح‍س‍ی‍ن (۱۳۸۸) ، نقد شعر زمستان از منظر نظریه­ی روان کاوی لاکان، فصلنامه­ی زبان و ادب پارسی، زمستان ۸۸،   شماره۴۲، صص ۴۶-۲۷۲)فرشید، سیما؛ دارابی، بیتا (۱۳۹۱)، نظم­های سه گانه در نمایشنامه­ی سیر طولانی شب، نقد زبان و ادبیات خارجی، د ۵، ش ۱، صص: ۱۳۰-۱۵۰۳)فرضی، سارا و زرقانی، سید مهدی (۱۳۸۸)، تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل و دوم ،۱۳۸۸، شماره­ی ۱۶۶، صص ۸۷-۱۱۰.۴)فرضی ، سارا و مهدخت پور خالقی (۱۳۸۹)، تاویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه­ی ژاک لکان، جستارهای ادبی، سال چهل و دوم ،۱۳۸۹، شماره­ی ۱۶۴.۵)مرادی و دیگران (۱۳۹۵)،  خوانش شعر مرگ ناصری از منظر آرای لکان، مجله­ی نقد و نظریه ادبی، سال اول، دوره اول، ۹۳- ۱۱۵.  Evans, D. ۱۹۹۷. An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis .London & New York: Routledge.Lacan.  Jacques ۱۹۸۸. The Seminar of Jacques Lacan Book II: The Ego in Freud's Theory and in the Technique of Psychoanalysis ۱۹۵۴-۱۹۵۵, Translated by S. Tomaselli. Cambridge University..  Lacan Jacques. ۱۹۹۳. The Seminar of Jacques Lacan, Book III : The Psychoses (۱۹۵۵-۵۶). Trans & Notes: R. Grigg. London: Routledge.   امروزه استفاده از نظریات روانشناسی برای تحلیل ادبیات و آثار ادبی کارایی قابل ملاحظه پیدا کرده است در این میان، نظریه­ی روانکاوی ژاک لکان با تکیه بر عناصر سه گانه، مشهور به نظم­های سه گانه از قبیل نظم خیالی، نظم نمادین و نظم واقع در دوره­ی اخیر  به یکی از پرکابردترین نظریات برای نقد و بررسی فرآورده­های ادبی تبدیل شده است. این نظریه در تحلیل شخصیت­های روانی و سوژه­هایی که مسیر تکاملی خاصی را می­پیمایند، مفید و موثر است و برای تحلیل همه جانبه­ی چنین شخصیت­هایی به کار می­آید. در میان قصائد عربی برخی از آن­ها ممتاز و در درجه­ی اولی اهمیت قرار می­گیرد، از جمله­ی آن­ها قصیده­ی البحار و الدرویش خلیل حاوی است که  به گونه­ای نمادین از رابطه­ی میان شرق و غرب با توجه به به کارگیری دو شخصیت بحار و درویش سخن می­گوید. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر نظریه­ی لکان و عناصر سه­گانه در نظریه­ی او به تحلیل قصیده­ی بحار و درویش از خلیل حاوی بپردازد. نتیجه نشان می­دهد که شاعر به عنوان روایتگر شخصیت­های نمادین دریانورد و درویش آن­ها را به سرعت از ساحت خیالی بیرون آورده و وارد ساحت غیر ممکنات یا نظم واقع قرار داده است و در طی این مرحله کنش­های شخصیت را برای دسترسی به ناپیداها و امور غیر ممکن که در امر نمادین اتفاق می­افتد به تصویر کشیده است. سرانجام قصیده با مرگ که از عناصر ساحت واقع است پایان می­پذیرد و این ساحت پر بسامدترین ساحت در قصیده مورد نظر است.

کلیدواژه ها:

لکان ، خلیل حاوی ، قصیده ی بحار و درویش ، نظم های سه گانه ، امر واقع