بررسی تبلیغات سیاسی شاپور اول ساسانی و کنکاش پیرامون لقب «شاهنشاه ایران و انیران»، با تحلیلی از دو سکه منحصربه فرد، کتیبه ها و نقوش برجسته

شاپور اول ساسانی (۲۴۲-۲۷۰م.) در نبردهای متعددی که با امپراتوری روم داشت، توانست سه امپراتور رومی را شکست دهد. با توجه به آن که تبلیغات سیاسی-مذهبی از جمله بایسته های آثار به جای مانده از عصر ساسانی است، شاپور اول بر آن شد تا با ایجاد نقوش برجسته و حتی ضرب سکه ای دودیناری، پیروزی های خود را جاودانه سازد. در این بین لقب جدیدی به القاب شاپور اول، یعنی لقب «شاهنشاه ایران و انیران» در سنگ نوشته ها و به ویژه سنگ نوشته کعبه زرتشت به چشم می خورد؛ هرچند این لقب بر دو سکه منحصربه فرد نقر گشته است، اما پرسش را برای این پژوهش مطرح می سازد و آن که: ۱- ایجاد لقب «شاهنشاه ایران و انیران» در دوره شاپور اول ساسانی و ایجاد فضای تبلیغاتی در پیرامون آن چگونه بوده است؟ ۲- چرا به رغم بهره گیری شاپور اول از تبلیغات سیاسی-مذهبی در نقوش برجسته و سنگ نوشته ها، از لقب «شاهنشاه ایران و انیران» بر عموم سکه های رسمی و رایج استفاده نشده است؟ این مقاله بر آن است تا با بررسی متون تاریخی و شواهد سکه شناختی (باستان شناسی ادراکی و رهیافت تاریخی) دلایل اصلی عدم استفاده شاپور اول، از لقب شاهنشاه ایران و انیران را بر سکه ها بررسی کند. برآیند این پژوهش مشخص ساخت علاوه بر پیروزی های اذینه در جبهه غرب که از سوی برخی از پژوهشگران مطرح گردید، احتمالا سکه های نقره صرفا مصارف داخلی داشته و سکه های طلا نیز، سکه های رایج و قابل استفاده برای عموم نبوده اند، بنابراین فقط تعداد محدودی که امروزه فقط منحصر به دو سکه، دودیناری یادبودی و یگانه درهم نقره از شرق ترکیه به منظور کارکردهای تبلیغاتی به ضرب رسیده اند.

کلیدواژه ها:

شاپور اول ، سکه شناسی ، نقش برجسته ، ایران و انیران ، ساسانیان