مقایسه شخصیت پردازی رزمندگان در داستان های کوتاه دفاع مقدس در دو دهه۶۰ و ۹۰

داستان های کوتاه دفاع مقدس در طول دهه های مختلف دچار تغییر و تحولات گوناگونی در ساختار و محتوا شده و باید گفت که در میان عناصر داستان کوتاه، شخصیت و شخصیت پردازی نیز دچار تحول شده است. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده شخصیت رزمندگان در داستان های کوتاه ضریح چشم های تو از سیدمهدی شجاعی، آن سوی مه از داریوش عابدی و مقتل از محمد بکایی در دهه ی ۶۰ و سه مجموعه داستان یک پسر و دو مادر از مصطفی خدامی، جشن جنگ از احمد دهقان و روایت های من از حسین شکربیگی در دهه ی ۹۰ بررسی و مقایسه شده و این مفهوم بیان گردیده که نگرش نویسندگان در دو دهه به چه شکل بوده است. شخصیت پردازی در این آثار به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام گرفته که روش غیرمستقیم در آثار دهه ی ۹۰ کاربرد بیشتری داشته است. در این داستان ها نویسندگان از شخصیت هایی شجاع و جسور، جوانمرد و صبور، باایمان و معتقد، دلسوز و همراه، مشتاق به شهادت، خانواده دوست و ... سخن گفته اند که برای رسیدن به هدف که دفاع از وطن بوده، هستی خود را فدا کرده اند و در این میان هراسی به دل راه نداده اند. شخصیت رزمندگان در این دو دهه اغلب مثبت است و نویسندگان دهه ی ۶۰ شخصیت هایی ساده و به دور از پیچیدگی معرفی کرده اند اما در میان شخصیت های دهه ی ۹۰ رزمندگانی هستند که شخصیت آن ها در هاله ای از ابهام قرار دارد و نمی توان به سادگی آن ها را کشف کرد، حتی رزمندگان در این دهه گاه شخصیت هایی خاکستری بوده اند که به اجبار در جبهه حاضر شده و به مانند سایر رزمندگان هدفی والا را در ذهن نداشته اند. درواقع شخصیت پردازی رزمندگان در دهه ی ۹۰ از تیپ های اوایل جنگ فاصله گرفته و از رویکرد ارزش محور به سمت رویکرد انسان محور سوق داده شده است. شخصیت های داستانی در دهه ی ۶۰ بیشتر در حد تیپ و نوعی هستند اما در دهه ی ۹۰ شخصیت ها از جامعیت بیشتری برخودار می شوند. محمد بکایی در میان نویسندگان دهه ی ۶۰ و مصطفی خدامی در میان نویسندگان دهه ی ۹۰ بیشتر از سایرین به شخصیت پردازی رزمندگان پرداخته و به طور کل این نویسندگان با انتخاب اشخاص مورد نظر خود به عنوان شخصیت های داستانی، ضمن ایجاد انسجام و هماهنگی در داستان، نکته های پنهان و ناپیدای شخصیت ها را به صورت واقعی و ملموس و عینی به تصویر کشیده اند.

کلیدواژه ها:

ادبیات داستانی ، شخصیت ، داستان کوتاه دهه ی ۶۰ و ۹ ، رزمندگان.