مدلسازی مدیریت رسوبگذاری رودخانه سیستان با استفاده از مدل HEC–RAS

برای مدیریت رودخانه ها، شناخت نحوه حرکت رسوبات و عملکرد مقاطع نسبت به رسوب گذاری ضروری است. رودخانه ی سیستان در انتهای رودخانه هیرمند قرار گرفته که به دلیل شیب کم مستعد ته نشینی رسوبات می باشد. سد انحرافی زهک به عنوان اولین مانع در مسیر سیلاب های رودخانه سیستان در پایین-دست دوشاخه رودخانه هیرمند واقع شده و نحوه مدیریت آن در سیلاب نقش زیادی در رسوبگذاری رودخانه سیستان دارد. در پژوهش حاضر از مدل HEC- RAS با توانایی شبیه سازی هیدرولیکی و رسوبی در رودخانه ها به منظور مدیریت رسوبگذاری رودخانه سیستان با مانور دریچه های سد زهک استفاده گردید. در این پژوهش شبیه سازی جریان با استفاده از داده های سیلاب سال آبی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ به صورت شبه-غیردائمی انجام شد. بعد از واسنجی هیدرولیکی جریان، از بین معادلات موجود در نرم افزار HEC-RAS معادله انتقال رسوب توفالتی به عنوان بهترین معادله برای رودخانه سیستان انتخاب گردید. در این تحقیق به منظور کاهش رسوبگذاری رودخانه در طول سیلاب دریچه های سد زهک باز نگاه داشته شد و نتایج با وضعیت رسوبگذاری در شرایط بهره برداری صورت گرفته از دریچه های سد زهک مقایسه گردید. براساس نتایج حاصل از شبیه سازی باز نگاه داشتن دریچه های سد زهک در طول سیلاب نه تنها از رسوبگذاری بازه بالادست جلوگیری می نماید بلکه باعث فرسایش بستر بالادست به میزان ۴۶/۰ متر می گردد در حالیکه در شرایط بهره برداری صورت گرفته از دریچه ها بستر رودخانه در پایان سیلاب به میزان ۲۹/۰ متر افزایش می یابد. بنابراین باز نگاه داشتن دریچه های سد زهک در طول سیلاب می تواند نقش موثری در کاهش رسوب گذاری بازه بالادست سد زهک داشته باشد.

کلیدواژه ها:

سد زهک ، سیلاب ، رسوب ، بالا آمدن بستر ، HEC-RAS .