نگرش اعجاب آمیز بیهقی

ابوالفضل بیهقی، در جای جای تاریخش، هنگام بیان شگفتی و اعجاب خود در واقع و توصیفات مختلف با استفاده از جمله: «کس مانند آن یاد نداشت» و عبارات مشابه، خود و مخاطب را از توضیح بیشتر بی­ نیاز می­ کند. بررسی کاربرد این گونه جملات با بسامد زیاد (حدود ۵۰ مرتبه) نشان دهنده آن است که وی در چهار موضوع از این جملات استفاده کرده است: شادکامی­ ها و بزم ها (%۴۰)، توجهات و خلعت­ ها (۲۷%)، مهارت­ ها و کاردانی­ ها (۲۰%) بلایای طبیعی و حوادث (۱۳%). برای بیهقی می ­توان این اغراض را در کاربرد جملات مورد بحث متصور شد: کاربرد جملات در معنی واقعی و حقیقی ۳۲%، بی­سابقه بودن موضع برای شخص بیهقی ۱۷%، استفاده از این جملات به عنوان یک تکیه کلام ۱۲% و کاربرد اغراق­ آمیز برای بزرگ­نمایی ۳۹% که در این مقاله به تفصیل درباره آن گفتگو خواهد داشت. ذکر این نکته مناسب است که بیشترین کاربرد را کاربردهای اغراق­ آمیز در بر می­ گیرد و نشان دهنده تعلق خاطر خاص بیهقی به سلطان مسعود است که فاصله بین زمان وقایع و زمان نگارش کتاب نتوانسته است آن را بزداید. از طرفی کاربرد جملات مورد نظر در معنی واقعی نیز حکایت از تجملات و تکلفات دربار عزنوی، شادخواری­ ها و بزم های بی­ سابقه مسعود و درایت و کاردانی رجال درباری به ویژه پدریان دارد.

کلیدواژه ها:

ابوالفضل بیهقی ، تاریخ بیهقی ، اعجاب