تصحیح اشتباهاتی در انتساب برخی ابیات به رودکی سمرقندی در لغت نامه دهخدا
سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 132
فایل این مقاله در 40 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_KVSHN-23-53_001
تاریخ نمایه سازی: 30 مرداد 1402
چکیده مقاله:
یکی از مهمترین آثار پژوهشی تاریخ ادبیات فارسی تا به امروز، لغتنامه دهخداست. علی اکبر دهخدا (۱۲۵۷-۱۳۳۴) با بررسی هزاران کتاب و نسخه خطی، بیش از چهل سال از عمر خود را وقف تالیف این فرهنگ لغت بزرگ به فارسی کرد. از مزیت های بارز این اثر، نقل اغلب واژه ها (بجز واژه های مدخل)، همراه با یک یا چند شاهد است که غالبا، از متون کهن منظوم و منثور برگرفته شده اند. از جمله شاعرانی که دهخدا و همکارانش، بسیار به سروده های او استناد کرده اند، رودکی سمرقندی است؛ به گونه ای که کمتر بیتی در دیوان رودکی هست که در لغتنامه به عنوان شاهد لغتی نیامده باشد. باوجود این، نگارندگان با بررسی یکایک شواهد منسوب به رودکی در این فرهنگ، متوجه وجود شمار زیاد ابیاتی شدند که در دیوان رودکی مصحح نفیسی (۱۳۱۹ و ۱۳۴۱ه.ش.)، موجود نیست. با توجه به اهمیت سروده های رودکی، بویژه سروده های تازه منسوب به وی، نگارندگان برآن شدند درستی یا نادرستی این انتساب ها را بررسی کنند. با این هدف، نگارندگان ۷۵ بیت از ابیاتی را که در متن دیوان رودکی تصحیح نفیسی نیست، اما در لغتنامه دهخدا به نام رودکی ثبت شده، بررسی کردند و در نهایت، مشخص شد که ۲۷ بیت از این ابیات به واسطه برخی منابع، که مهمترین آنها دیوان مجعول رودکی چاپ تهران (سال ۱۲۷۶ش.) است، به لغت نامه راه یافته؛ سه بیت (دو شاهد) در منابع مورد بررسی ما بدون نام سراینده هستند و مابقی، ابیاتی هستند که متعلق به رودکی نیستند. جستار حاضر، به منظور اصلاح انتساب این ابیات بهر ودکی در لغتنامه و جلوگیری از ورود آنها به نام رودکی در پژوهش ها و دیوان های چاپی آینده، انجام یافته است.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
زهرا نصیری شیراز
گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
سجاد دهقان
گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهیدچمران اهواز،اهواز،ایران
نصراله امامی
گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز،اهواز،ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :