ارزیابی پتانسیل استحصال آب در حوزه های آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز رود سراب شهرستان خوشاب استان خراسان رضوی)

چکیده کمبود آب مشکلی است که در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا موجب شکننده شدن شرایط زیستی شده است. با توجه به وقوع بارش در زمان های محدود در این مناطق، ارائه راهکارهایی برای بهره برداری از آب باران دغدغه بسیاری از سکنه و مدیران این مناطق می باشد. برای انتخاب روش مناسب جهت استحصال آب و نیز محل مناسب برای هر روش تعاریفی ارایه شده است که با توجه به شرایط محیطی انتخاب می گردد. در این تحقیق به منظورتصمیم گیری در خصوص مکانیابی مناسب اجرای پروژه های پیتینگ، فاروئینگ، بانکت بندی از داده های مکانی متعدد نظیر داده های پوشش گیاهی، خاکشناسی، توپوگرافی ، بارندگی و ... به کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سه مرحله مورد استفاده قرار گرفت. لازم به ذکر است که پردازش داده های مکانی در محیط نرم افزار Arc GIS انجام شده است. مرحله اول شامل تعیین سطوح سلسله مراتبی متشکل از هدف، معیارها و زیرمعیارها است. طی مرحله دوم، استانداردسازی عوامل و وزن دهی معیارها و زیر معیارها بر اساس تحلیل سلسله مراتبی و مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها با ارزش های ارجحیتی ۱ تا ۹ ، و میزان ناسازگاری مقایسات زوجی معیارهای پروژه فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی به ترتیب ۰.۰۷، ۰.۰۳ و ۰.۰۴ برآورد شد. این ارقام با توجه اینکه کمتر از ۱/۰ در محیط نرم افزاری Expert Choice محاسبه شد، نشان دهنده صحت وزن دهی انجام شده می باشند. با توجه به نتایج تحقیق از بین معیارهای مورد نظر معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۶۲۹/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۵۴/۰کمترین تاثیر را بر مکان یابی اجرای پروژه پیتینگ دارا هستند. از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه فاروئینگ، معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۵۶۳/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۵۵/۰ کمترین تاثیر را دارند. همچنین از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه بانکتبندی، معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۵۵۶/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۸۱/۰ کمترین تاثیر را دارد. در مرحله آخر، پس از تلفیق این لایه ها، نقشه نهایی مکان-های بهینه اجرای پروژه های فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی تهیه گردید که نتایج اعتبار سنجی نشان می دهد که در بین نقشه های شایستگی تولید شده، نقشه شایستگی پروژه پیتینگ با میزان صحت ۷۹% بالاترین اعتبار را داراست.

کلیدواژه ها:

Keywords: Analytic hierarchy process ، GIS ، pitting ، furrowing ، terracing ، site selection ، suitability map ، واژه های کلیدی: تحلیل سلسله مراتبی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، پیتینگ ، فاروئینگ ، بانکت بندی ، شایستگی