جبر و اختیار در تاریخ بیهقی

این مقاله به بحث درباره نقش و تاثیر جبر و اختیار در آثار تاریخی بیهقی می پردازد بیهقی یکی از عالمان مشهور دوره ششم هجری است که در زمینه تاریخ، فلسفه و علوم اجتماعی فعالیت می کرد. این مقاله با تاکید بر آراء و آثار بیهقی به شرح تاثیر جبر و اختیار در طرح و تفسیر رویدادهای تاریخی می پردازد. ابتدا در این مقاله به بررسی مفهوم جبر و اختیار در فلسفه و علوم اجتماعی می پردازیم. سپس، بررسی می شود که چگونه بیهقی در آثار خود از این دو مفهوم استفاده کرده است و چه نقشی برای آنان در تفسیر رویدادها و تاریخ نگاری داشته است. در ادامه، مطالعه موردی از برخی از آثار بیهقی ارائه می شود. در این مطالعه موردی، جبر و اختیار در تفسیر رویدادهای تاریخی مطرح شده و نقش آنان در شکل گیری و تحول تاریخ مورد بررسی قرار می گیرد. مساله جبر و اختیار در تاریخ بیهقی از چند جهت قابل بررسی و تامل است تقدیر در رابطه با سلطان مسعود توجیه شکست لشکر سلطان مسعود با تقدیر در حواله شکست ها به تقدیر تقدیر اعتقاد قلبی و شیوه ی فکری و مذهبی او تقدیر در توجیه اعمال نزدیکان درباریان و نزدیکان سلطان توجیه استبداد سلطان مسعود با تقدیر مورد تحلیل قرار گرفته است و در برخی نگاه جبرگرایانه مشاهده می شود و گاهی آن را تقدیر و مشیت خداوند می داند. با توجه به اهمیت و تاثیر بیهقی در عرصه تاریخ نگاری فلسفه تاریخ بررسی نقش جبر و اختیار در آثار او می تواند به فهم بهتر و عمیق تر از این دو مفهوم در رویدادها و تاریخ کمک کند.

کلیدواژه ها:

جبر و اختیار ، تاریخ بیهقی ، رویداد ، مفهوم.