مطالعه تطبیقی سازهای صفوی در سفرنامه ها و نگاره ها با تاکید بر نگاره های خمسه نظامی قاسم علی سلطان

دوره صفوی دوره شاخصی برای هنر ایران است که اغلب شاهان و بزرگان از فرهنگ و هنر، حمایت می کردند و خود باهنر آشنایی داشتند. با این حال هنر موسیقی در تمام حکومت های این سلسله مورد توجه نبود و حتی دربرخی زمانهاحرام اعلام شد. در مجموع در دوره صفوی، موسیقی در انواع مختلف مانند موسیقی نقاره ای، موسیقی مجلسی، موسیقیایلاتی، موسیقی مطربی و موسیقی مذهبی رواج داشت. برای شناخت سازهای متداول این دوره، رسالات موسیقیکافی نیستند زیرا مولفان فقط به ذکر نام سازها در رسالات اکتفا کرده اند. باتوجه به این امر که سفرنامه ها به موضوعاتیمی پردازند که در منابع تاریخی به دلیل کم اهمیت بودن از نظر مورخان، پرداخته نمی شد، بنابراین استفاده از سفرنامه هابرای مطالعه تاریخ، فرهنگ و هنر گذشته کمک کننده است. هدف این پژوهش، مطالعه تطبیقی سازهای دوره صفوی باتاکید بر نگاره های خمسه نظامی قاسم علی سلطان براساس سفرنامه کمپفر وشاردن است. این پژوهش از نظر هدفبنیادی و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه ای و بررسی و مشاهده نگاره های موجود در نسخه قاسم علی سلطان خمسه نظامی که در کتابخانه ملی فرانسه نگهداری می شود انجام شده است. از ۶۳ نگاره،۲۲ نگاره موضوعی مرتبط با یکی از انواع موسیقی رایج در دوره صفوی را نشان داده است. پژوهش حاضر براساس اطلاعاتسازشناختی سفرنامه های کمپقر و شاردن در پی بررسی نگاره های موجود در این نسخه است. در این تحقیق ابتدا نگاره-های جامعه نمونه با استفاده از کارت مشاهده محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفت و داده ها پس از تبدیل به جدول،توصیف و تحلیل شدند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که در صحنه های رزم و بزم و ... موسیقی مناسب حضورهمیشگی داشته و سازهای بیان شده در سفرنامه کمپفر و شاردن در نگاره های نسخه خمسه نظامی قاسم علی سلطانمشاهده می شود.

کلیدواژه ها:

سازشناسی ، موسیقی صفوی ، نگارگری ، سفرنامه ، خمسه نظامی