ارزیابی خطر بیابان زایی با استفاده از منطق تاپسیس فازی در محیط GIS

زمینه و هدف: پدیده مخرب بیابان­زایی یکی از بحران­های جدی اکولوژیکی با اثرات گسترده و بلند مدت طبیعی و انسانی است. لذا اقدامات اجرایی در این زمینه باید متکی به شناخت وضعیت فعلی بیابانی شدن اراضی و شدت آن باشد. از طرفی ضعف روش­های اندازه­گیری شدت بیابان­زایی، همواره نیاز به ارائه روش­های نوین و کمی را ایجاب می­کند. بنابراین لزوم پرداختن به روش­هایی که بتواند پهنه­بندی را بر مبنای منطق و اصول قوی و مبانی نظری مستدل ارایه دهد، ضروری به نظر می­رسد. از این رو این پژوهش با هدف ارزیابی خطر بیابان­زایی با استفاده از منطق تاپسیس فازی و به صورت موردی در دشت یزد- خضرآباد طی سال­های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ به انجام رسید. روش بررسی: در این پژوهش سعی شد پهنه­بندی شدت بیابان­زایی توسط روش تاپسیس فازی به انجام رسد. در این روش پس از تعیین و ارزش­دهی شاخص­های موثر از روش دلفی فازی و تهیه لایه­ واحدهای کاری، اقدام به فازی­سازی داده­ها از روش چن و هوانگ شد و در ادامه فرایند تحلیل فازی بر روی داده­ها صورت گرفت و در نهایت ماتریس تصمیم­گیری فازی موزون حاصل شد، که در چارچوب این ماتریس و از روش تاپسیس، برآورد شدت بیابان­زایی به انجام رسید. یافته­ ها: نتایج نشان داد که ۳۴/۹% درصد از کل منطقه مطالعاتی به صورت خیلی شدید، ۷۱/۷% درصد شدید و ۵۷/%۱۲ درصد به صورت نسبتا شدیدی تحت فرایند بیابان­زایی می­باشد و بیابان­زایی با شدت ناچیز (۵۷/۴۶%) و متوسط (۸۱/۲۳%) به ترتیب، بیشترین سهم را در منطقه مطالعاتی به خود اختصاص داده است. به طور کلی ارزش کمی شدت بیابان­زایی برای کل منطقه از مجموع عوامل ۲۶۲/۰ (کلاس نسبتا متوسط یا III) به دست آمد. بحث و نتیجه ­گیری: مطالعه صورت گرفته نشان از کارایی و سهولت کاربرد منطق فازی در ارزیابی شدت بیابان­زایی داشت. همچنین نتایج این پژوهش امکان برنامه­ریزی را برای به حداقل رساندن بیابان­زایی در اثر انجام طرح­های توسعه فراهم می­سازد و می­تواند شرایطی را ایجاد کند که با توجه به اولویت­ها و پهنه­بندی آسیب­پذیری منطقه مطالعاتی، تعادل بین طرح­های توسعه و محیط امکان پذیرگردد.

کلیدواژه ها:

روش بونیسون ، ساختار سلسله مراتبی ، مدل های تصمیم گیری ، مقایسه زوجی ، منطق فازی