شدت بیابان زایی تحت تاثیر آب زیرزمینی و فرونشست زمین در حوزه آبخیز مهارلو- بختگان

هدف از انجام این مطالعه بررسی میزان تاثیر افت سطح و تغییر کیفیت آب های زیرزمینی و فرونشست زمین در بیابان زایی و تخریب اراضی در حوزه آبخیز مهارلو-بختگان با استفاده از مدل IMDPA است. بدین منظور، ابتدا لایه اطلاعاتی شاخص های کمی و کیفی آب زیرزمینی شامل افت سطح آب زیرزمینی، هدایت الکتریکی، نسبت جذب سدیم و نیز نقشه فرونشست زمین و طبقه بندی آن ها به لحاظ خطر بیابان زایی تهیه شد. سپس با تلفیق نقشه های شدت تخریب کیفی و افت سطح آب زیرزمینی و نیز نقشه فرونشست زمین به عنوان معیار خاک با استفاده از میانگین هندسی، نقشه نهایی شدت بیابان زایی به دست آمد. در نهایت نقشه پهنه بندی شدت بیابان زایی با استفاده از کلاس های خطر نهایی بیابان زایی با توجه به میانگین هندسی مقادیر کلاس های خطر شاخص های کمی و کیفی تهیه شد. نقشه هدایت الکتریکی (EC) نشان داد که ۳۷.۲ درصد از حوزه آبخیز در کلاس کم یا ناچیز، ۲۴.۸ درصد در کلاس متوسط، ۹.۵ درصد در کلاس شدید و ۲۸.۵ درصد از مساحت حوزه آبخیز در کلاس بسیار شدید قرار دارند. هم چنین نقشه پهنه بندی SAR نشان داد که بیش از ۹۹ درصد مساحت حوزه آبخیز دارای ارزش کم تر از ۱۸ است و در طبقه کم یا ناچیز قرار می گیرد. پهنه بندی افت سطح آب نیز نشان داد که ۶۵.۶ درصد از سطح حوزه آبخیز مطالعه در کلاس کم یا ناچیز، تنها ۳ درصد در کلاس متوسط، ۵.۷ درصد در کلاس شدید و ۲۵.۷ درصد در کلاس بسیار شدید قرار دارد. نقشه سطوح مختلف فرونشست زمین نشان داد که بیش از ۹۷ درصد مساحت حوزه آبخیز یا فاقد فرونشست بوده و یا در سطح پایین و ناچیز قرار گرفته است. در مجموع ۸۳ درصد از سطح حوزه آبخیز دارای شدت بیابان زایی کم و متوسط و ۱۷ درصد از آن دارای شدت بیابان زایی شدید و خیلی شدید است. بنابراین شدت بیابان زایی در بخش عمده ای از حوزه آبخیز در طبقه های کم و متوسط قرار گرفت که با تغییر کاربری های کنونی و افزایش رو به رشد سطح زیرکشت توصیه می شود که از هم اکنون برنامه ریزی های لازم برای جلوگیری از پیشرفت شدت بیابان زایی صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

افت سطح آب زیرزمینی ، نسبت جذب سدیم ، هدایت الکتریکی ، IMDPA