مروری بر «دایره المعارف اپیدمیولوژی»

مروری بر کتاب مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره سیزدهم، خرداد ۱۳۹۳، ۳۰۶-۳۰۵       مروری بر «دایره المعارف اپیدمیولوژی» A Review on the “Encyclopedia of Epidemiology”   محسن رضائیان[۱] ئM. Rezaeian               کتاب دایره المعارف اپیدمیولوژی در دو جلد، مشتمل بر ۱۲۴۰ صفحه در سال ۲۰۰۸ میلادی توسط انتشارات SAGE  به زیور طبع آراسته شده است. این مجموعه، در بر گیرنده بیش از ۶۰۰ واژه مرتبط با دانش اپیدمیولوژی است که به سردبیری Sarah Boslaugh و همکاری جمع کثیری از دانشمندان با تخصص های مختلف به رشته تحریر در آمده است. به نظر می رسد که سردبیر این مجموعه، با سابقه بیش از دو دهه در مدیریت داده ها و تجزیه و تحلیل های آماری، به خوبی از عهده این کار بزرگ برآمده است. نحوه ورود هر واژه در دایره المعارف، بر اساس حروف الفبا بوده و در توضیح هر واژه، یک مقاله که به فراخور می تواند از چند جمله تا چند صفحه را در بر گیرد، به نگارش در آمده است. در ابتدای کتاب نیز، راهنمای خوانندگان قرار داده شده است که در آن، توضیحات مختلف اما نسبتا جامعی برای چگونگی استفاده از کتاب ارائه شده است. برای نمونه، در این راهنما ذکر شده است که: تحت عنوان «شاخه های اپیدمیولوژی» (Branches of Epidemiology) ، ۲۰ شاخه مرتبط، از «اپیدمیولوژی کاربردی» (Applied Epidemiology) گرفته تا «اپیدمیولوژی دامپزشکی» (Veterinary Epidemiology) آورده شده است. همچنین، در ادامه این راهنما، آمده است: برخی از واژه ها در زیر بیش از یک عنوان آمده اند. برای مثال، اگر خوانندگان به دنبال واژه ژنتیک اپیدمیولوژی (Genetic Epidemiology) می گردند، می توانند آن را تحت عنوان «شاخه های اپیدمیولوژی» و یا «ژنتیک» جستجو نمایند که این خود نشان دهنده ارتباط معنایی میان عنوان های مورد استفاده در کتاب است. یکی از مشخصات ممتاز کتاب، جامع بودن واژه هایی است که شناخت آن ها برای کسانی که به دانش اپیدمیولوژی نیاز دارند، ضروری است. برای مثال علاوه بر واژه های مرتبط با دانش اپیدمیولوژی، برخی از واژه های کتاب مرتبط با دانش آمار حیاتی است که رابطه تنگاتنگی با دانش اپیدمیولوژی دارد و خوانندگان به راحتی می توانند در کتاب، تعریف واژه هایی نظیر کاپا (Kappa)، تجزیه و تحلیل واریانس (Analysis of Variance)، نمودار پراکنش (Scatter plot)، مدل کاکس (Cox Model) و موضوعاتی از این دست را بیابند. همچنین، بخش دیگری از واژه ها مرتبط با بیماری ها، آسیب ها و مسائل و مشکلات اجتماعی است که خوانندگان می توانند مقالاتی در خصوص موضوعاتی از بیماری آلزایمر (Alzheimer’s Disease) گرفته تا جنگ (War) را در آن جستجو نمایند. حتی بخشی از کتاب هم به شرح حال شخصیت های مهم در دانش اپیدمیولوژی نظیر جان اسنو(John Snow)  و جیمز لیند (James Lind)  اختصاص یافته است. از دیگر مشخصات برجسته کتاب، توضیح بسیار ساده هر یک از واژه ها است. به عبارت دیگر، مقالات این دایره المعارف به شکلی به رشته تحریر در آمده اند که برای مطالعه و درک اغلب آن ها، نیاز به دانش تخصصی وجود ندارد. از این رو، مطالعه و استفاده از این دایره المعارف نه تنها برای متخصصین و دانشجویان رشته اپیدمیولوژی، بلکه برای دانشجویان تمام رشته های علوم سلامت و متخصصین غیر اپیدمیولوژی نیز بسیار مفید و آموزنده می باشد. با توجه به قیمت نسبتا گران کتاب (۴۱۰ دلار)، غیر ممکن است همه افراد امکان خرید آن را داشته باشند. اما بدون شک، این دایره المعارف یکی از ضروری ترین کتبی است که باید در تمامی کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی یک نسخه از آن موجود باشد تا علاقمندان به دانش در حال توسعه اپیدمیولوژی بتوانند از آن بهره ببرند.   [۱]- استاد گروه آموزشی پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران  تلفن: [phone]، دورنگار: ۵۲۲۵۲۰۹-۰۳۹۱، پست الکترونیکی: moeygmr۲@yahoo.co.uk