چطور از مرورگر MeSH برای یافتن واژه های کلیدی استفاده کنیم؟ راهنمای عملی برای استفاده مولفان مقالات پزشکی

چطور از مرورگر MeSH برای یافتن واژه های کلیدی استفاده کنیم؟ راهنمای عملی برای استفاده مولفان مقالات پزشکی دریافت مقاله: ۱۴/۱۲/۹۵              ارسال مقاله به نویسنده جهت اصلاح: ۱۷/۱/۹۶               دریافت اصلاحیه از نویسنده: ۲۶/۱/۹۶          پذیرش مقاله:۲۷/۱/۹۶ سردبیر محترم اهمیت انتخاب واژه های کلیدی صحیح برای مقالات پزشکی با استفاده از توصیف گرهای استاندارد، تاکید بر مراجعه مولفان مقالات لاتین حوزه های پزشکی به MeSH و استفاده از آن را به دنبال آورده است [۱،۲]. در راستای تاکید بر این مهم، اشاره به آدرس اینترنتی MeSH در ادامه جمله «برای انتخاب واژه های کلیدی مقاله به MeSH مراجعه کنید» تمام توضیحی است که در بخش راهنمای نگارش بیشتر مجلات فارسی و انگلیسی مصوب کمیسیون نشریات وزارت بهداشت، درباره MeSH به مولفان داده شده است. بنابراین سردرگمی مولفان پس از مراجعه به مرورگر MeSH، اجتناب ناپذیر بوده که ناشی از عدم ارائه اطلاعات کافی درباره نحوه استفاده از این ابزار و بخش های مختلف آن است. از پیامدهای ادامه یافتن این روند، می توان به عدم مراجعه تدریجی مولفان به MeSH و در نتیجه افت کیفیت کلیدواژه های نمایه ای مقالات حوزه های پزشکی اشاره کرد. ازاین رو، آشنایی و شناخت قابلیت های مرورگر MeSH، می تواند بر بهبود بهره وری از آن اثرگذار باشد. از این رو، نامه به سردبیر حاضر در پی آن است که اطلاعات بنیادی در ارتباط با نحوه استفاده از مرورگر MeSH را به کاربران بیاموزد. MeSH که شکل اختصاری عبارت Medical Subject Headings به معنای سرعنوان های موضوعی پزشکی است، به مجموعه ای از واژگان کنترل شده ای دلالت دارد که توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا تولید و برای نمایه سازی، فهرست نویسی و همچنین جستجوی متون و اطلاعات مرتبط با حوزه سلامت استفاده می گردد [۳،۴]. یکی از سیستم های آنلاینی که دسترسی به واژگان MeSH را فراهم می کند مرورگر MeSH است [۴]. کاربران بدون هیچ گونه محدودیتی می توانند با وارد کردن نشانی https://meshb.nlm.nih.gov/#/fieldSearch در محیط وب، به صفحه خانگی این مرورگر هدایت شوند و از آن استفاده کنند. هرسال جدیدترین ویرایش MeSH توسط این مرورگر عرضه و ویرایش های قبلی چند سال بعد، از سرویس دهی خارج می شوند [۵]. صفحه خانگی مرورگر MeSH، حاوی بخش هایی برای جستجوی واژگان است که عبارتند از [۶]: نرم افزار جستجو (شماره ۱ در شکل ۱) امکان انتخاب بین دو حالت جستجو (جستجوی Fullword و SubString) را با استفاده از یک منوی کشویی (شماره ۲ در شکل ۱) به کاربر می دهد: جستجوی Fullword: تنها به دنبال اصطلاحات ورودی کامل است و رشته هایی که بخشی از اصطلاح، کلمه یا جمله هستند را جستجو نمی کند. به طور مثال: اگر عبارت Irritable bowel syndrome در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، مرورگر  MeSHدر توصیف گرهای خود فقط به دنبال توصیف گری می گردد که شامل همه کلمات موجود در این عبارت باشد. بنابراین اگر این عبارت در MeSH حضور داشته باشد، به همین صورت بازیابی می گردد. جستجوی SubString: رکوردهایی را پیدا می کند که رشته ای از کاراکترها به صورت اصطلاح کامل یا بسترسازی شده در یک اصطلاح، کلمه یا جمله را دارد. به طور مثال: اگر عبارت Myocardial infarction در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، مرورگر MeSH در رکوردهای خود به دنبال رکوردهایی می گردد که در همه آنها یا بخشی از آنها این عبارت باشد. بنابراین اگر این عبارت در MeSH حضور داشته باشد، کلیه عبارت های Inferior Wall Myocardial Infarction، Non-ST Elevated Myocardial Infarction، Anterior Wall Myocardial Infarction، ST Elevation Myocardial Infarction و Myocardial Infarction بازیابی می گردد. هر روش می تواند برای جستجوی با تطبیق دقیق، تمام عملگرها یا هریک از عملگرها اصلاح گردد (شماره ۳ در شکل ۱): تطبیق دقیق (Exact Match): اصطلاحاتی را می یابد که بدون توجه به اینکه آیا این اصطلاح، کاراکترهای حروف کوچک یا بزرگ دارد، دقیقا مطابق با جستجو باشد. به طور مثال: اگر کلمه Medicine در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، چنانچه این کلمه در مرورگر MeSH حضور داشته باشد، مستقیما صفحه اطلاعات این رکورد بازیابی می گردد. تمام عملگرها (All Fragments): همه عبارات ورودی مورد جستجو باید به هر ترتیبی در نتایج جستجو موجود باشد. به طور مثال: اگر عبارت Psychological Feedback در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، مرورگر MeSH بین دو کلمه «و» قرار می دهد و به این ترتیب رکوردهای که شامل کلمه Psychological و Feedback هستند بازیابی می گردد. هر عملگر (Any Fragment): هر عبارت ورودی مورد جستجو می تواند در نتایج جستجو موجود باشد. به طور مثال: اگر عبارت Psychological Feedback در کادر جستجو وارد و این گزینه را انتخاب شود، مرورگر MeSH بین دو کلمه «یا» قرار می دهد و به این ترتیب رکوردهای که شامل کلمه Psychological یا Feedback هستند بازیابی می گردد. هر یک از جستجوهای ذکرشده می تواند با هرکدام از موارد زیر محدود یا شرطی شود (شماره ۴ در شکل ۱): اصطلاحات سرعنوان های اصلی (Main Heading Terms): با انتخاب این گزینه، جستجوی کاربر شامل: اصطلاحات مرجح (Preferred Term)، اصطلاحات مدخل (Entry Term)، شرح مدخل (Entry Version)، و اصطلاحات مقلوب (Permuted Terms) یافت شده در رکوردهای توصیف گر می گردد. لازم است نویسندگان بدانند باید از اصطلاحات مرجح موجود در رکوردهای توصیف گر برای نمایه سازی مقالات خود استفاده کنند نه اصطلاحات مدخل که اصطلاحات مترادف با اصطلاحات مرجح هستند و تنها به منظور افزایش نقاط ارجاع به اصطلاحات مرجح در MeSH وجود دارند. اصطلاحات مرجح در رکوردهای توصیف گر با MeSH Heading نمایش داده می شود. به طور مثال: اگر کلمه Enamel در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، در صفحه اطلاعات بازیابی شده مشخص می گردد که اصطلاح پذیرفته شده برای این کلمه Dental Enamel است و Enamel جزو Entry Term می باشد؛ بنابراین کاربر باید از اصطلاح Dental Enamel برای نمایه سازی مقاله خود استفاده کند. اصطلاحات توضیح گر (Qualifier Terms): با انتخاب این گزینه جستجوی کاربر شامل: اصطلاحات مرجح، اصطلاحات مدخل، و اختصارات یافت شده در رکوردهای توضیح گر می گردد. لازم است نویسندگان بدانند توضیح گرها کلمه یا عباراتی هستند که برای تداعی یک جنبه خاص از توصیف گرها به آنها اتصال می یابند. کاربری که به دنبال واژه ای برای توصیف جنبه خاصی از اصطلاح مرجح در رکوردهای توصیف گر باشد، باید کلمه موردنظر خود را در کادر جستجو وارد و این گزینه را انتخاب کند. چنانچه کلمه مورد جستجو به عنوان اصطلاح مرجح در رکوردهای توضیح گر وجود داشته باشد، می تواند این توضیح گر را به توصیف گر با درج علامت / به آن اضافه کند. اصطلاحات مرجح در رکوردهای توضیح گر با MeSH Qualifier  نمایش داده می شود. به طور مثال: اگر کاربری بخواهد بداند می تواند کلمه diagnosis را برای بیماری خاصی به کار ببرد، باید این کلمه را در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب کند. با توجه به اینکه کلمه جزو توضیح گرها است، مستقیما صفحه اطلاعات این توضیح گر بازیابی می گردد. بنابراین کاربر باید برای (تشخیص سرطان ریه) از عبارت Lung Neoplasms/diagnosis که ترکیب یک توضیح گر با توصیف گر است برای نمایه سازی مقاله خود استفاده کند. اصطلاحات رکورد مفاهیم مکمل (Supplementary Concept Record Terms): با انتخاب این گزینه جستجوی کاربر شامل: اصطلاحات مرجح، اصطلاحات مدخل و اصطلاحات اولین شماره یافت شده در رکوردهای مفاهیم مکمل می گردد. لازم است نویسندگان بدانند این اصطلاحات، کلماتی هستند که توسط نمایه سازان پایگاه اطلاعاتی PubMed در متن مقالات دیده شده اند و نویسندگان نباید از آنها برای نمایه سازی مقالات خود استفاده کنند. اسامی این مواد توسط واژگان کنترل شده MeSH به صورت صحیح نام گذاری شده اند. اصطلاحات موجود در رکوردهای مفاهیم مکمل با MeSH Supplementary نمایش داده می شود؛ نام صحیح و مرجح برای آنها در مقابل عبارت Heading Mapped to به صورت هایپرلینک در صفحه رکورد مفاهیم مکمل بازیابی شده دیده می شود. به طور مثال: اگر کلمه lipocalin FluA در کادر جستجو وارد و این گزینه را انتخاب شود. در صفحه بازیابی شده، نام این ماده در مقابل MeSH Supplementary و دو اصطلاح Recombinant Proteins وLipocalins  به عنوان اصطلاحات پذیرفته شده برای این ماده در مقابل Heading Mapped to درج شده که کاربر باید از یکی از این دو اصطلاح برای نمایه سازی مقاله خود استفاده کند. تمام اصطلاحات (All Terms): شامل تمام موارد فوق می گردند. جستجوی رکوردها، هرکدام از فیلدهای متاداده در زیر را نیز می تواند مورد هدف خود قرار دهد (شماره ۵ در شکل ۱): اثرات دارویی (Pharmacological Actions): اثرات و استفاده های مختلف اسامی داروها و مواد شیمیایی موجود در مرورگر MeSH با این گزینه نشان داده می شود. به طور مثال: اگر کاربری به دنبال کلیدواژه استانداری برای مقاله خود در ارتباط با اثرات دارویی Aspirin باشد، پس از وارد کردن Aspirin در کادر جستجو و انتخاب این گزینه، کلیه عبارت های Anti-Inflammatory Agents, Non-Steroidal، Antipyretics، Cyclooxygenase Inhibitors، Fibrinolytic Agents و Platelet Aggregation Inhibitors برای وی بازیابی می گردد. CAS Registry/EC Number/UNII Code: با انتخاب این گزینه و وارد کردن شماره ثبت موردنظر، کلیه رکوردهایی که با شماره ثبت اختصاص یافته توسط خدمات چکیده های شیمی، شماره کمیسیون آنزیم، یا با یک شناساگر منحصربه فرد در سیستم ثبت مواد غذایی و دارویی مطابقت دارد، بازیابی می گردد. به طور مثال: اگر کاربری شماره EC ۳.۱.۱.۳۴ در کادر جستجو وارد و این گزینه را انتخاب کند، کلیه عبارت های mouse diacylglycerol lipase beta، human LPL protein،human diacylglycerol lipase beta ،human diacylglycerol lipase alpha وLipoprotein Lipase برای وی بازیابی میگردد. شناسه منحصربه فرد MeSH (MeSH Unique ID): توصیف گر، توضیح گر و رکوردهای مفاهیم مکمل را با شناساگر منحصربه فرد رکوردشان می یابد. به طور مثال: اگر شماره D۰۰۰۰۰۱ در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، کلمه Calcimycin که این شماره به آن تعلق دارد، بازیابی می گردد. یادداشت دامنه (Annotation or Scope Note): رکوردها یا رشته هایی را می یابد که با متن موجود در فیلدهای متن آزاد (free-text) مطابقت می کنند. به طور مثال: اگر کاربری عبارت human & animal را در کادر جستجو وارد و این گزینه را انتخاب کند. مرورگر MeSH کلیه توصیف گرهایی که در بخش Annotation or Scope Note آنها، این عبارت وجود دارد را بازیابی می کند. سرعنوان ترسیم شده برای (Heading Mapped To): رکوردهایی با مفاهیم مکمل را بازیابی می کند که برای سرعنوان توصیف گر خاصی ترسیم شده اند. به طور مثال: اگر عبارت atorvastatin در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، مرورگر MeSH دو عبارت ۴-hydroxyatorvastatin و ۲-hydroxyatorvastatin را بازیابی می کند. بدین معنی که اصطلاح پذیرفته شده ای که نویسندگان و نمایه سازان مجازند به جای عبارت های مذکور بازیابی شده به کار ببرند چیست. اطلاعات نمایه سازی (Indexing Information): رکوردهای با مفاهیم مکمل را بازیابی می کند که شامل یک سرعنوان توصیف گر مطابقت کننده در فیلد II خود هستند. به طور مثال: اگر کلمه HIV در کادر جستجو وارد و این گزینه انتخاب شود، کلیه رکوردهای موجود در مرورگر MeSH که در اطلاعات نمایه سازی آنها، این کلمه وجود دارد بازیابی می گردد.  شکل ۱- صفحه خانگی مرورگر MeSH ۲۰۱۷ سیدجواد قاضی میرسعید۱، فاطمه مسعودی۲ ۱- دانشیار گروه آموزشی کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشکده پیراپزشکی و عضو مرکز تحقیقات مدیریت اطلاعات سلامت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران ۲- (نویسنده مسئول) کارشناسی ارشد، کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران و کتابدار، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، قم، ایران تلفن: [phone]، دورنگار: ۳۷۷۱۷۶۷۴-۰۲۵، پست الکترونیکی: [e-mail] References  [۱] Ghazi-Mirsaeid S, Masoudi F. The Importance of Indexing of Articles in Medical Journals with Standard Descriptors. J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۱۷; ۱(۱۵): ۱۰۸۹–۹۲. [Farsi] [۲] Rezaeian M. How to select the keywords of our article? J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۱۷; ۱(۱۵): ۱۰۰۱–۲. [Farsi] [۳] Chossegros C, Salles F, Gallucci A, Guyot L. Lettre à l’éditeur, lettre aux auteurs. Faut-il allumer le MeSH? Rev Stomatol Chir Maxillofac ۲۰۱۱; (۱۱۲): ۶۵–۷. [۴] U.S. National Library of Medicine. Preface. ۲۰۱۴ [updated November ۷, ۲۰۱۶]; [۶ screen]. Available at: https://www.nlm.nih.gov/mesh/intro_preface.html#pref_rem. March ۲۷, ۲۰۱۷ [۵] U.S. National Library of Medicine. Welcome to Medical Subject Headings. ۱۹۹۹ [updated February ۹, ۲۰۱۷]; [۲ screen]. Available at: https://www.nlm.nih.gov/mesh/. March ۲۷, ۲۰۱۷. [۶] U.S. National Library of Medicine. MeSH Browser Overview. ۲۰۱۴ [updated November ۲۳, ۲۰۱۶]; [۲ screen]. Available at: https://www.nlm.nih.gov/mesh/mbinfo.html. March ۲۷, ۲۰۱۷.

کلیدواژه ها:

MeSH Browser ، Practical guide ، مرورگر MeSH ، راهنمای عملی