مدل سازی تبخیر روزانه از تشت با استفاده از برنامه نویسی بیان ژن و سری های زمانی در استان خوزستان

مدل سازی تبخیر از تشت علاوه بر کاربرد در مطالعات هیدرولوژی مانند برآورد هدر رفت آب از مخازن سدها، به برآورد نیاز آبی گیاهان در مناطقی که اطلاعات لایسی متری وجود ندارد کمک می کند. مدل سازی این پارامتر مهم می تواند در تخمین-داده های گم شده نیز بسیار کارگشا باشد. در این پژوهش با به کارگیری مدل برنامه نویسی بیان ژن (GEP) و برخی مدل های سری زمانی، تبخیر روزانه از تشت در یک دوره ۲۰ ساله (۲۰۲۰-۲۰۰۰) در سه ایستگاه سینوپتیک اهواز، آبادان و دزفول مدل سازی شد. نتایج نشان داد استفاده از داده های ۱۴، ۱۶ و ۲۰ ماه قبل برای شبیه سازی نسبت به دوره های کوتاه تر، در هر دو مرحله ی آموزش و آزمون نتایج دقیق تری ارائه می کند. همچنین براساس معیارهای ارزیابی، میزان خطای شبیه سازی در ماه های سرد سال (اکتبر تا مارس) نسبت به ماه های گرم (آپریل تا سپتامبر) به طور متوسط ۲۸ درصد کمتر بود. هرچند در تمام ۱۲ ماه سال حداقل یک الگوی مناسب با دقت قابل قبول برای شبیه سازی داده های تبخیر روزانه به دست آمد. بهترین نتایج در ماه های گرم سال در ماه آگوست و در دزفول مشاهده شد به نحوی که خطای برآورد تبخیر روزانه ۹۳/۰ میلی متر در روز و ضریب نش ۸۰/۰ به دست آمد. در ماه های سرد سال نیز کمترین خطا (۷۰/۰ میلی متر در روز) در ماه دسامبر آبادان به همراه ضریب نش ۸۲/۰ مشاهد شد که نشان هنده ی کارایی بالای مدل GEP در شبیه سازی داده های تبخیر از تشت است. مقایسه نتایج این مدل با برخی مدل های سری زمانی نیز نشان داد مدل GEP در تمام ماه ها در آبادان دارای خطای کمتری است. در دزفول مدل Holt در ماه های ژانویه و سپتامبر نتایج بهتری نسبت به GEP ارائه کرد. میزان خطا در این دو ماه به ترتیب ۶۱ درصد و ۷۱ درصد کمتر از مدل GEP بود. در ایستگاه اهواز نیز مدل Exponential smoothing در اکتبر و مدل Holt در نوامبر به ترتیب تبخیر روزانه را با ۴۸ درصد و ۶۸ درصد خطای کمتر برآورد کردند.

کلیدواژه ها:

استان خوزستان ، برنامه نویسی بیان ژن ، تبخیر روزانه ، مدل سازی