ارزیابی سازگاری و عملکرددانه رقم های گندم دیم در تراکم های مختلف بذر در شرایط کشت انتظاری مناطق سرد

چکیدهسابقه و هدف: زمان گلدهی یکی از مراحل نمو کلیدی در تعیین سازگاری و عملکرددانه گندم به شمار می آید و در این رابطه مدیریت زمان کاشت و رقم که به تطابق هرچه بیشتر این مرحله با دوره مطلوب گلدهی بیانجامد، در تعیین عملکرددانه گندم اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی سازگاری فنولوژیکی رقم های گندم دیم و تاثیر آن بر عملکرددانه با تراکم بذر متفاوت در شرایط کشت انتظار مناطق سرد، انجام شد.مواد و روش ها: این مطالعه طی دو سال زراعی ۱۳۹۹-۱۳۹۷ در دو ایستگاه تحقیقات دیم شیروان و سیساب در استان خراسان شمالی به صورت کرت های یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به صورت دیم به اجرا درآمد. در این آزمایش رقم های گندم بهاره و زمستانه به عنوان کرت اصلی و پنج تراکم ۱۵۰، ۲۰۰، ۲۵۰، ۳۰۰ و ۳۵۰ بذر در مترمربع به عنوان کرت فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. مراحل نمو و عملکرد و اجزای عمکلرددانه در این مطالعه بررسی شدند.یافته ها: ارزیابی مراحل نمو نشان داد که در شرایط کشت انتظاری مناطق سرد، در سال اول هیچ یک از ارقام گندم مورد بررسی در زمان مطلوب گلدهی، گرده افشانی نداشتند اما ارقام بهاره در هر دو سال آزمایش مرحله حساس گلدهی را زودتر و نزدیکتر به دوره مطلوب گلدهی نسبت به ارقام زمستانه سپری نمودند. نتایج نشان داد که در سال اول تفاوت عملکرددانه رقم ها معنی دار بود و رقم زمستانه صدرا با عملکرددانه ۱۵۲۴ کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرددانه را نشان داد و عملکرددانه سایر ارقام در دامنه ۲۱۱۰-۱۸۸۰ کیلوگرم در هکتار متغیر بود اما تفاوت آن ها معنی دار نبود. در سال دوم تفاوت عملکرددانه ارقام معنی دار نبود اما درصد دانه باقی مانده در الک به عنوان شاخص کیفی دانه در سال دوم تفاوت معنی داری نشان داد و از این نظر ارقام بهاره بر ارقام زمستانه برتری نشان دادند به گونه ای که بیشترین میزان این صفت در رقم بهاره آسمان و به میزان ۸۶ درصد و کمترین میزان آن در رقم زمستانه باران و به میزان ۵۲ درصد مشاهده گردید. عملکرددانه در هر دو سال انجام مطالعه تحت تاثیر تراکم بذر قرار نداشت اما در تراکم های پایین بذر (۱۵۰ و ۲۰۰ بذر در مترمربع) پوشش سطح خاک با تاخیر اتفاق افتاد. نتیجه گیری: بر مبنای نتایج، برای کشت انتظار در مناطق سرد و به ویژه سرد و کم باران، ارقام گندم بهاره آسمان و کریم قابل توصیه هستند گرچه بررسی برای دستیابی به ارقام سازگارتر و پرتولیدتر برای این شرایط ضروری است. تراکم بذر مطلوب رقم های گندم در شرایط کشت انتظار دیم در مناطق سرد ۳۰۰-۲۵۰ بذر در مترمربع بود.

کلیدواژه ها:

تراکم بذر ، عملکرددانه ، کشت انتظار دیم ، گندم ، مناطق سرد