بازاندیشی نظریه نحو فضا در تحلیل ساختار فضایی خانه های درونگرا در دوران قاجار

ساختار فضایی خانه های ایرانی، به رغم تفاوت های مکانی، دارای ویژگی های کالبدی یکسانی هستند. در طول تاریخ، عوامل مختلفی بر شکل دهی عناصر کالبدی خانه ها تاثیر داشتند که اقلیم، فرهنگ، اقتصاد از مهم ترین آن هستند. این پژوهش به دنبال تحلیل ساختار فضایی خانه های درون گرا دوران قاجار با رویکرد نحو فضا بوده تا میزان تاثیرپذیری معیارهای محرمیت، هندسه، سلسله مراتب، جهت گیری و ترکیب بندی را شناسایی کند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و جمع آوری مطالب به روش کتابخانه ای و مشاهده میدانی انجام شده است. در فرآیند تحلیل، چهار خانه قاجاری با کالبد حیاط مرکزی در شهرهای شاخص اقلیم های چهارگانه ایران انتخاب شدند تا از طریق آنالیز نمودارهای حاصل از گراف دسترسی داده ها و تحلیل قیاسی، نقش اقلیم، فرهنگ و اقتصاد در شاخصه های کالبد معماری مشخص شود. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که در کالبد حیاط مرکزی به دلیل رعایت محرمیت، قسمت خصوصی نسبت به ورودی بیشترین فاصله را دارد. هندسه پلان محورگرا بوده و وجود سلسله مراتب فضایی در بخش ورودی به سیرکلاسیون طبیعی داخل خانه یاری رسانده است. جهت گیری در اقلیم های مرطوب سمت باد محلی بوده که به تهویه کمک کرده و در اقلیم های گرم وخشک و سردوکوهستانی به سمت جنوب بوده تا قسمت های اصلی خانه در زمستان با نور خورشید گرم شوند. ترکیب بندی نیز در نمونه های  بررسی شده در کمال خود بوده و در عناصر جزئی آن از مصالح بومی استفاده می شده است.

کلیدواژه ها:

نحو فضا ، خانه های درون گرا ، دوران قاجار