تحلیل زمانی-مکانی روند فصلی و سالانه روزهای گردوغبار در اقلیم های خشک ایران

گردوغبار پدیده اقلیمی زیان باری است که موجب خسارت به بخش های محیط زیست و کشاورزی می گردد. هدف این مطالعه بررسی روند و تغییرات فصلی و سالانه رخداد گردوغبار در دوره بلندمدت اقلیمی ۱۹۷۷-۲۰۲۱ در اقلیم های خشک ایران در ۴۲ ایستگاه سینوپتیک بود. ابتدا تغییرات روزهای گردوغبار در دوره بعد از ۲۰۰۵ نسبت به دوره قبل ۲۰۰۵ و بلندمدت بررسی گردید. سپس تحلیل روند سری زمانی با روش رگرسیونی و تحلیل مکانی با روش های منکندال و سن محاسبه گردید. نتایج نشان داد تعداد روزهای گردوغبار در دوره بعد از ۲۰۰۵ افزایش شدیدی نسبت به دوره قبل از ۲۰۰۵ و بلندمدت دارد. روند سری زمانی نیز وجود روند افزایشی را در اکثر اقلیم ها و ایستگاه ها نشان داد که شدیدترین شیب افزایشی در دوره های ۲۰۰۵ -۲۰۱۰ و بعد از ۲۰۱۱ دیده می شود. نتایج نشان داد فراوانی ایستگاه های با روند افزایشی معنادار در اقلیم فراخشک در مقیاس فصلی و سالانه به ترتیب تا ۹۳ و ۶۴، اقلیم خشک تا ۸۳ و ۸۳ درصد ایستگاه ها را در برگرفته است. از طرف دیگر، تغییرات افزایشی روزهای گردوغبار ۴۵ ساله در اقلیم فراخشک در زمستان، بهار، تابستان، پاییز و سالانه به ترتیب تا ۶۸، ۶۹، ۶۸، ۵۵ و ۲۶۱ روز؛ اقلیم خشک به ترتیب ۵۴، ۳۱، ۳۷، ۴۵ و ۱۸۷ روز؛ و اقلیم نیمه خشک به ترتیب ۲۳، ۲۱، ۹، ۱۲ و ۵۸ روز رسیده است. بنابراین تغییر زمانی فراوانی تعداد روزهای گردوغبار به طرف فصول زمستان و بهار است  که نشان دهنده گسترش این پدیده به فصول مرطوب است.

کلیدواژه ها:

گردوغبار ، تحلیل روند زمانی-مکانی ، اقلیم های خشک ، منکندال