بررسی تطبیقی صبر در آثار حدیقه سنایی ومنظومه های اسرارنامه، الهی نامه، مصیبت نامه، ومنطق الطیر عطار، و مثنوی مولانا

بنابر آنچه مجموعا از روایات به دست می آید، صبر را اینگونه میتوان تعریف کرد: " مقاومت آدمی در راه تکامل، در برابر انگیزه های شرآفرین، فسادآفرین و انحطاط آفرین. " برای مثال می توان فعالیت یک کوهنورد را در نظر گرفت. در راه رسیدن به قله بلند کوه، موانعی هست و این موانع چه از درون وجود آدمی و چه در خارج از هستی او، هر کدام به نوعی مزاحم و جلوگیر حرکت اویند: از درون، راحت طلبی و ترس و نومیدی و هوس های گوناگون، او را از رفتن باز می دارند و به صورت وسوسه هائی دامنگیر، انگیزه ی حرکت و صعود را در او می میرانند و از برون، سنگ و صخره و گرگ و دزد و خار و غیره... عملا پای او را از پیشروی بازمی دارند. کسی که با مزاحم هائی از این قبیل روبرو است یا از شروع این راه خطرناک و پر دردسر و ادامه ی آن منصرف می گردد و یا در برابر آنها مقاومت ورزیده و هر مانعی را به کمک اراده و حوصله از سر می گذراند و به کار و راه خود ادامه می دهد... این دومی صبر است. انسان در دوران زندگی محدود خود در این جهان و در فاصله ی میان ولادت و مرگ، رهسپار راهی و راه پیما بسوی سرمنزلی است. او اساسا برای اینکه هر چه بیشتر خود را به آن سرمنزل نزدیک کند آفریده شده است. همه وظایف و تکالیفی که بر دوش انسان نهاده شده و وسیله ها و گامهای لازمی هستند که او را به آن هدف نزدیک می کنند. محیط و جامعه ی اسلامی که اولین و نزدیکترین هدف ادیان الهی و انبیای بزرگ، ساختن و پرداختن آن بود، میدان و فضای مناسبی برای پیمودن این راه و رسیدن به آن سرانجام است. آن هدف در عبارتی کوتاه تکامل و تعالی انسان است یعنی: گشوده شدن سرچشمه های استعداد در وجود او و هر چه بیشتر، رستگاری اش از ویژگیهای حیوانی و حیوان صفتی، و هر چه افزونتر آراستگی اش به ویژگیهای انسانی و خدائی همان چیزی که در آثار مذهبی با تعبیراتی از قبیل: "متخلق شدن به اخلاق الهی "، " قرب به خدا " و ... معرفی شده است. در این راه که البته راهی دشوار و پرزحمت است موانع فراوانی وجود دارد. هر یک از این موانع به تنهائی کافی است که راهنورد قله ی کمال و تعالی را از ادامه ی راهش باز دارد. از درون، همه صفات و خصلت های پلید و ناموزون و از برون، همه ی نابساانی های دنیای عینی و واقعی، سلسله ی خارراه ها و صخره ها و مانع ها را پدید می آورند. صبر یعنی: در برابر همه ی این مانع ها مقاومت ورزیدن و با اراده و عزمی استوار از آنها گذشتن و رهسپردن.در این مقاله تلاش می کنیم به بررسی ومقایسه مفهوم صبردر اشعار سنایی ،مولانا وعطار نیشابوری بپردازیم.سنایی در زمره ی نخستین شاعرانی است، که مضامین عرفانی را درشعر فارسی وارد کرده است درمورد صبر معتقد است که هر کاری را با صبر و شکیبایی انجام داده و آنرا جز مقامات محسوب میکند عطار نیز در هفت وادی بیشتر به فقرتوجه کرده وآنرا مقدمه صبر می داند وا زصبر به عنوان یک وادی جداگانه نام نمی بردو معتقد به صبر وتحمل در امور است .مولانا نیز معتقد است که صبر و شکیبایی، کلید گشایش کارها و اسباب دستیابی نتیجه و مقصود است.

کلیدواژه ها:

سنایی ، عطار ، مولانا ، صبر