بازتاب علم منطق در گلشن راز شبستری

منظومه ی گلشن راز شیخ محمود شبستری به دلیل اشتمال بر دقایق عرفان و حکمت الهی، مجموعهی الهیات یا جامع الحکمه یموجز و دقیق عرفان و کلام اسلامی– ایرانی نام گرفته است. در این منظومهی تعلیمی و صوفیانه، اشارات و تلمیحات بسیاری به مباحث حکمی و فلسفی و کلامی، معارف قرآنی، فقه، حدیث، ادب، نجوم،و طب وجود دارد، که از اشراف شیخ بر علوم گوناگون عصر حاکی است. از جمله اشارت هایی که شبستری به معارف روزگار خود دارد و گه گاه فهم کلام او را برای مبتدیان متعذر می نماید پرداختن اوست به قوانین و اصطلاحات علم منطق. در یک نگاه فراگیرو گذرا میتوان رویکرد دوگانه ی شیخ را به این علم مشاهده نمود: رویکرد نخست صاحب گلشن به کارگیری اصطلاحات این علم است نظیر:جنس، نوع، اشخاص و... که به صورت پراکنده برای تبیین و توجیه آرای عارفانه به کار رفته است، رویکرد دیگر که ضمن پاسخ به پرسش نخست در باب تفکر ایراد گردیده، تعیین پایگاه این علم معقول است در بینش عارفانه و شهودی. از منظر اخیر شبستری بر لزوم امداد الهی و معارف یقینی در کنار منطق تأکید نموده است وعلم منطق را صرف نظر از تائیدات الهی وافی به مقصود نمی داند و تقلید صرف می شمارد. شایان ذکر است که بسامد اصطلاحات منطقی نظیر : تصور، تصدیق، تذکر، مقدم، تالی، نتیجه و... در این موضع به نسبت بیشتر است.

کلیدواژه ها:

گلشن راز شبستری ، علم منطق ، اصطلاحات منطق ، تائید الهی