کاربرد سیست مهای اطلاعات جغرافیایی در پهنه بندی خطرات ناشی از شکست سد (نمونه موردی: دشت خوزستان)

سیلاب به عنوان یکی از بلاهای طبیعی، سالانه علاوه بر وارد آوردن خسارات مالی سنگین، جان تعداد زیادی از انسان ها را نیزمی گیرد. یکی از روشهای مناسب مقابله با سیل، پیش بینی زمان وقوع و هشدار به موقع خطر است این مسئله اگر به نحو مناسب و موثری صورت پذیرد علاوه بر حفظ جان و اموال مردم، امکان استفاده مناس بتر از حجم آب حاصل از سیلاب را نیز در بر خواهد داشت. پیش بینی اوج سیلاب که در نقاط بالادست ثبت شده اند، در محل های مورد نظر و همچنین زمان لازم برای حرکت و انتقال موج سیلاب مزبور به نقاط مورد نظر به روش های هیدرولیکی و بر اساس موازین و اصول حرکت موج درآبراهه ها و رودخانه ها، جزء پیش بینی های هیدرولیکی می باشد. تبدیل دبی سیلاب (اوج آبدهی) به حداکثر پهنه غرقاب شونده، تعیین عمق و سرعت جریان آب روی سیلاب دشت و اراضی سیلگیر، و زمان لازم برای فروکش کردن موج به کمک مدلهایهیدرولیکی انجام می پذیرد. با توجه به موقعیت و جانمایی سدهای زنجیره ای در حوض ههای کارون، دز و کرخه و همچنین توسعه بخشی از آنها و وجود دشت گسترده و هموار پایین دست آنها، بروز هر گونه حادثه غیر مترقبه که منجر به شکست سدهای فوق گردد، باعث پخش سیل در پهنه وسیعی از دشت خوزستان گردیده و عامل بروز خسارات سنگین جانی و مالی در این دشت وسیع خواهد بود. از طرف دیگر تجربه شکست ده ها سد مخزنی در کشورهای مختلف نشان می دهد که بروز چنین حوادثی دور از انتظار نبوده و هر جا که آمادگیلازم جهت مقابله با این پدیده وجود داشته باشد می توان خسارات پیش آمده را به حداقل ممکن کاهش داد. هدف از این مقاله بررسی توانمند یهای سیستم های اطلاعات جغرافیایی در شبی هسازی سیلاب پایین دست سدها و بکارگیری آن در تعیین خسارت یک نمونه واقعی جهت برنام هریز ی مدیریت بحران شکست سد م یباشد. در صورت وجود اطلاعات مناطق سیل گیر و نقاط امن، نحوه پخش سیلاب در مناطق مختلف و درجه بندی آسیب پذیری کاربری های مختلف از انواع مختلف سیلاب، ضمن فراهم بودن امکان برنامه ریزی مناسب قبل از وقوع بحران، مدیریت صحیح بحران و کاهش خسارات آن در حین وقوع و بویژه پس از بحران نیز میسر خواهد بود. مقاله حاضر از طریق تلفیق سامانه های اطلاعات جغرافیایی و دیگر زمینه های مختلف مطالعات شکست سد، برآورد هزینه های احتمالی پخش سیلاب در سناریوهای مختلف شکست را در ابعاد متفاوت از جمله خسارات جانی، مسکونی، کشاورزی، صنعتی و... در دشت خوزستان بررسی و فراهم نموده است

کلیدواژه ها:

شکست سد ، سیستم های اطلاعات جغرافیاییGIS)تحلیل خسارات