بررسی و مقایسه توکل و رضا در دیوان حافظ و مثنوی مولوی

این پژوهش با عنوان «بررسی و مقایسه توکل و رضا در دیوان حافظ و مثنوی مولوی» به بررسی تطبیقی تحلیلی مقام توکل و رضا در مثنوی معنوی و دیوان حافظ می پردازد. پژوهشگر در آغاز به جایگاه توکل و رضا در عرفان و تصوف ایران پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی توکل و رضا را بازگو نمود ه و سپس به شرحاین دو مقام از چهارکتب معتبر تصوف پرداخته که عبارت اند از : منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، رساله قشیریه ، الاصول العشره نجم کبری و عوارفالمعارف سهروردی. در ادامه پژوهشگر به استخراج معانی متعدد توکل و رضا در مثنوی و دیوان حافظ پرداخته که مقام توکل در مثنوی شامل سه مبحث ترجیحتوکل بر جهد، ترجیح جهد بر توکل و اقتران توکل و تسلیم می باشد. مقام رضا در مثنوی معنوی هم به دو معنی ثبات احوال عرفانی و استقبال مکروهات استعمالشده است.اما رضا در دیوان حافظ دارای ۱۶ معنی بوده که به ترتیب عبارت اند از : دشنام دوستی، رضای معشوق رضای توام با شکوه عاشق ، رضا به انعام معشوق، رضا به قسمت ازل، ارتباط لازم و ملزومی ارادت و رضا، رضا به قضای الهی ، ترک اعتراض و شکوه ،ارتباط لازم و ملزومی درد عشق و رضا ،اطاعت مطلقلازمه مقام رضا ،تحمل جور و جفای معشوق ، ارتباط لازم و ملزومی تسلیم و رضا ،تفویض امور به حق تعالی ،ارتباط لازم و ملزومی رضا و سوگند ازلی،رضا وخشنودی حق تعالی ،نظر عاطفت و محبت ،عدم التفات به احوال و مقامات. توکل در دیوان حافظ دو مورد استعمال شده که یکی نشان دهنده رابطه لازم و ملزومیتوکل و کفایت رزق دنیوی است و دیگری کاشف از خرق حجب نورانی.

کلیدواژه ها:

مولوی ، حافظ ، توکل ، رضا ، بررسی تطبیقی.