بررسی زیبایی شناختی بخش هایی از منظومه حمله حیدری باذل مشهدی بر اساس ویژگی های بلاغی زبان حماسی معیار

حمله حیدری باذل مشهدی، سروده شده در سال ۱۱۱۹ ه.ق، با حدود ۲۴۰۰۰ بیت، یکی از معروف ترین حماسه های دینی در ادبفارسی است. درباره معرفی سراینده این منظومه و زبان حماسی اثر مقالاتی نوشته شده است، اما درباره مسائل بلاغی و زیبایی شناختی اینمنظوم ، به صورت خاص مطالب چندانی دیده نمی شود. بر این اساس در این مقاله با ملاک قراردادن، ده درصد از این منظومه به عنوانحجم نمونه، مسائل بلاغی، به ویژه صور خیال ب ررسی شده و به طور خلاص مشخص شده که شاعر تا حد زیادی از عهده آفرینشصورخیال و تصاویر حماسی برآمده، اما در بخش هایی از این منظومه، تصاویر خلق شده، بنیادی حماسی ندارند. در بخشمورد بررسی از حمله حیدری (۲۱۷۶ بیت، وقایع سال پنجم هجری)، ۱۶۸ تشبیه، ۱۹۲ استعاره، ۱۰۵ تشخیص، ۴۰۳ کنایهو ۳۸ اغراق خلق کرده است. بررسی آرایه های ادبی در حمله حیدری نشان می دهد که می مثلا در حوزه تشبیه، اغلبتشبیهات شاعر غیرحماسی، ضعیف و عامیانه اند و مشبه به در آنها حماسی نیست، یا تشبیه، تشبیه حسی به حسی و ملموسنیست. در حوزه استعاره، نیز اغلب ا ستعاره های شاعر، غیرحماسی اند، مانند دست دعا، روی نیاز، دست غم، دستحوادث. اغلب کنایات شاعر نیز عامیان و ساده اند، مانند پا پیش گذاشتن، دست و پا را گم کردن، کباب شدن دل. درمبالغه ها هم شاعر به این نکته توجه کافی نداشت است که اغراق باید از دل تشبیه و استعاره ییرون بیاید و از سایر عناصرخیال نگسلد، به همین دلیل شاعر در این بخش هم با وجود چندین مبالغه زیبا، آنچنان از عهده تصیویر آفرینی متناسب باشعر حماسی برنیامده است. این مقاله و نتایج آن می تواند برای کسانی که می خواهند از چگونگی عناصر بلاغی در یکی ازحماسه ای دینی پس از فردوسی مطلع شوند، سودمند واقع شود.

کلیدواژه ها:

حمله حیدری ، باذل مشهدی ، نقد زیبایی شناختی