شان دین در مقابل اخلاق در فلسفه کانت؛ نگاهی نقادانه به تفسیر تحویل گرایانه از نسبت دین و اخلاق در فلسفه کانت

تکیه کانت در فلسفه نقادی خود به برخی مبانی عقل عملی، همانند جاودانگی نفس و وجود خداوند و در راس همه آنها خیر اعلی به مثابه غایت قصوای اخلاق، با دو مولفه اساسیاش، یعنی فضیلت و سعادت، مهر تحویل مطلق دین به اخلاق را بر پیشانی فلسفه او زده است. مطابق این نگرش گویی کانت کل دین را به اخلاق فرومیکاهد و از هیچ جنبهای از دین جز جنبه اخلاقی آن دفاع نمیکند و وجود سایر جنبهها و ابعاد را زائد میداند. در حالت ضعیفتر، فلسفه کانت با مهرنشان معتدلتری از فروکاهی با عنوان تحویل تفسیری دین به اخلاق روبه روست. مقاله حاضر میخواهد با تکیه بر اقسام مختلف تحویلگرایی نشان دهد که در نظام فکری و فلسفی کانت اگرچه دین یک عنصر ضروری تکمیلکننده هدف غایی اخلاق است، خود کانت برای دین شانی غیر از اخلاقی بودن نیز قائل است. بنابراین، این دو قرائت رایج از نسبت دین و اخلاق در فلسفه کانت خالی از دشواری نیست.

کلیدواژه ها:

اخلاق ، الهیات ، تحویلگرایی ، دین ، کانت